Алгын чинээхэн биетэй жиргээ хөөрхөн болжмор хаа сайгүй нисэлдэнэ. Модны үзүүрт навчны оронд суух болжмор Европ, Ази болон Африкийн хойд хэсгийн уулархаг газраар амьдардаг. Хүмүүс бор шувууг болжмортой андуурах нь элбэг. Бор шувуу болжмороос арай жижигхэн биетэй бөгөөд хот, суурин, хүн бараадан амьдарна. Харин болжмор хөдөө, хээрийг чухалчилна. Тэр ч бүү хэл төв суурин газарт ч ойртох дургүй бөгөөд хүнтэй хамгийн ойрдоо 30-35 метрийн зайнд таардаг амьтан гэнэ.

Тэд ургамлын үр, нахиа, жимс, жимсгэнэ, элдэв шавьж, авгалдай, хүүхэлдэйгээр хооллодог. Заримдаа шилний хагархай ч тоншиж харагдана. Тэрбээр нэг өдөрт 250-400 грамм хоол, идэш олж идэх бөгөөд 30-50 грамм ус уудаг байна.

         Төрсөн цагаас минь л хаа сайгүй нисэж байдаг болжмор шувуу хамгийн үнэнч амьтан гэлтэй. Өвөл, зун, халуун, хүйтний аль ч цагт эх нутгаа орхиж явдаггүй ганцхан шувуу бол “эвэрт” болжмор. Харин зарим нь өвөл нүүдэллээд зун ирнэ. Харахад нүцгэн шахуу өчүүхэн биетэй энэ жигүүртэн өвлийн тасхийм жаврыг тэвчиж чаддаг нь сонин. Түүний биеийн халуун 40 орчим градусс байдаг бөгөөд өд нь юу юунаас илүү дулаахан аж.

Болжмор жиргэхээ больчихвол тэнгэр муудахын шинж гэж ярьдаг. Үнэхээр л хаа сайгүй нисэлдэж явсан болжмор энд тэнд бөөвийн дуугаа хураахаар бороо эсвэл цас орж тэнгэр муухайрдаг билээ.

          Болжморыг бор шувуу хэлбэртэн жижиг шувуу гэж судлаачид үздэг. Дэлхий дээр 23 овогт багтах 189 зүйлийн болжмор шувуу байдгаас манай оронд кулын жороо, өгөөлэй шулганаа, монгол бор шувуу, монгол тагнай бужирга, цагаан болжмор гэсэн цөөхөн төрлийн болжмор байдаг байна. Цагаан болжмор л гэхэд 11 төрөл байдаг бөгөөд түүний ихэнх нь сибирьт нутагладаг. Манай орны баруун  Алтайн нутгаар нутаглах нь элбэг. Цагаан өнгөө хадгалж чаддагийн гол нь нууц тэд чийгийн хорхойноос өөр зүйлийн шавьж иддэгүй гэсэн. Тиймээс бусад болжмороо бодвол харьцангуй бага жинтэй. Болжмор ойролцоогоор 8-10 жил насална.

          Болжмор тэнгэрийн гүн рүү шумбадаггүй. Тэд алс хязгааргүйн зүгт шунан нисдэггүй. Аль болох нам дор газраар амьдарна. Тэр нь ч учиртай. Турь муутай хөл дээрээ 7-9 минутын турш алхах нь тэдний хувьд хагас цаг нисэхтэй адил хүч, тамир шаарддаг гэнэ. Гэхдээ тэд агаар тэнгэрийг эзэгнэн төрсөн хэрнээ 15 минутаас илүү хугацаанд нисэж чаддаггүй байна. Тэрбээр анх нутагласан газартаа ган, зуд тохиохгүй л бол үхэтлээ амьдрахыг чухалчилдаг бөгөөд үүрнээсээ хааш хаашаа арваад метрийн зайтай газрыг өөрийн нутаг болгон эзэмшинэ. Эзэмшил нутагтаа өөр болжмор орж ирэхийг зөвшөөрдөггүй байна.

        Хэнд ч гэм хор хүргэдэггүй энэ амьтныг нэгэн цагт үй олноор нь устгаж байсан түүх бий. Их жолоодогч Мао Цэдуны их үсрэлтийн бодлогын үеэр хөдөө аж ахуйн ургамлын дөрвөн хортон болох хулгана, шумуул, ялаа, болжмортой тэмцэх кампанит ажил Хятад орон даяар өрнөжээ. Ялангуяа болжмор шувууг хамгийн ихээр ургац идэж сүйтгэгч гол дайснаараа тодруулж заналтайгаар онилсон байна. Энэ кампаниар зөвхөн Хятадад л хоёр тэрбум болжмор устгасан гэгддэг. Үр тарианы дайсан хэмээн нэгэн цагт ийн устгаж байсан ч түүний сангасаар тариа, ногооны талбайг бордох нь элбэг.

        Болжморыг янаглах, амраглахын бэлгэ тэмдэг гэж ярих нь бий. Өрвийж, сөрвийсөн далавчаа сэгсрэх болжморууд үе үе хошуугаа нийлүүлэн үнсэлцдэг байна. Ингэх нь тэдний хувьд зүгээр ч нэг үйлдэл биш гэнэ. Эр, эм болжморууд бие биедээ таалагдсан тохиолдолд л зөвхөн ингэж шүргэлцдэг байна. Модны мөчир, шонгийн модны утсан дээр суусан хос болжморын “үнсэлцэх”-тэй хаврын цагаар ихэвчлэн таардаг. Үржлийн үе нь учраас тэр л дээ. Энэ үедээ болжморын өнгө зүс засарч, дуу нь улам уянгалаг болдог. Тавдугаар сарын дундуур тэрбээр 3-5 ширхэг өндөг гаргана. Зарим тохиолдолд жилд хоёр удаа ангаахай гаргах нь ч байдаг аж. Өндөгөө арав гаруй хоногийн турш эр, эм болжморууд ээлжлэн дарж ангаахайнуудаа хорвоод мэндлүүдэг байна. Үмхийн чинээ хоол олдсон ч түүнийгээ бусадтайгаа хувааж хүртдэг өгөөмөр шувуу. Тэрбээр олсон жаахан хоолоо хошуундаа зуун авчирч ангаахайнуудаа хооллоно. Ангаахай нь өдөрт 70-150 грамм үр, тариа, өт, шавьж иднэ. Хошуугаа ангалзуулан хоол нэхэх ангаахай 5-7 долоо хоногийн дараагаас бие даан нисэж, хооллож эхэлдэг байна.

                        Болжморын дайсан нь харцага, шонхор, бүргэд мэтийн том махчин шувууд. Тэд болжмороор хоолны хачир хийхээс хэзээ ч буцдаггүй. Өөрөөс нь хэд дахин том махчины савраас өвсөн дор нуугдах, мод, бутанд хургах зэргээр амь гарна.

         Гаднын зарим оронд жиргээ болжморыг “нисдэг харх” хэмээн нэрлэх нь бий. Учир нь, байшингийн дээвэр, хонгилд нэг л үүрээ зассан бол нүүх тун ч дургүй гэнэ. Тиймээс тэдний эртэч, шулгануур байдлаас залхасан зарим нь ийнхүү нэрлэдэг байна. “Шувууны үүр бусниулсан хүн жаргал үздэггүй” хэмээн өвөг дээдсээс захиж, сургаж ирсэн нь ганцхан манайд ч бус дэлхий дахинд үйлчилдэг бичигдээгүй "хууль" ажээ.

          Болжмор үргэлж ямар нэг юм шулганаж явдаг амьтан. Гэвч тэр нь хэнд ч ядаргаатай, төвөгтэй санагдаггүй. Харин ч зуны өглөө эрт эсвэл оройн сэрүүнд болжморын жиргээ сонсогдох нь хэн бүхэнд сайхан.