“Гялбаа” нэртэй өвөрмөц гэрэл зургийн үзэсгэлэн өнгөрсөн долоо хоногт үзэгчдийн хүртээл болсон. Харилцан адилгүй хэмжээтэй угаасан гэрэл зураг тус бүр тохируулан тавьсан туслах хэрэглэлийн тусламжтайгаар “өөрийнхөө” тухай үзэгчдэд сайтар ярьж байлаа. 100 гаруй гэрэл зургийг өвөрмөцөөр үзэсгэлэнгийн танхимд дэлгэсэн уран бүтээлчийг И.Мөнх-Идэр гэдэг. “Гялбаа” түүний анхны үзэсгэлэн бөгөөд тэрбээр монгол зургийн зураач мэргэжилтэй билээ.

-Анхны бие даасан үзэсгэлэнгээ гаргасанд баяр хүргэе. “Гялбаа” үзэсгэлэнгийнхээ бүтээлийг хэр хугацаанд бэлдсэн бэ?

                -Монголын Урчуудын эвлэлээс “Онон шадрайн зураглал” гэх плинер зохион байгуулсан юм. Буриад Улсын байгаль, хүрээлэн буй орчинтой танилцах үед надад их өвөрмөц мэдрэмж төрүүлсэн. Монгол зураг зураг зурахаас гадна 2018 оноос эхэлж гэрэл зураг сонирхож, зураг дардаг болсон. Энэ сонирхол маань энэ удаагийн аяллын үеэр илүү хөгжиж, мэргэжлийн гэрэл зураг дарахыг оролдсон юм. Хүний амьдрал гэдэг дэлхийн насжилттай харьцуулаад харахаар, бид энд асар богино агшныг өнгөрөөдөг.  Гэрэл гялбахтай ижил хурдан өнгөрч байгаа. Тиймээс “Гялбаа” үзэсгэлэнгээрээ өөрийнхөө гялбаад өнгөрч байгаа амьдралаасаа мэдэрч байгаа зүйлсээ гэрэл зургийн хальсанд буулгаж, үзэсгэлэнгээ гаргасан.

-Үзэсгэлэнгийн гэрэл зургуудаа тусгай дэглэлттэйгээр тавьсан байсан. Үзэсгэлэнгийн дэглэлтийг хэрхэн хийсэн бэ?

                -Хүний амьдралын жижиг дурсамж бүр үнэ цэнтэй. Гэхдээ заримдаа нандин дурсамжаа мартчихдаг шүү дээ. Үүнийг илэрхийлэхийн тулд зарим зургаа маш жижгээр хэвлэж тавьсан. Харин гэрлийн тусгалыг ашиглаж хэвлэсэн зургийнхаа хамгийн чухал хэсгүүдийг илүү тодруулсан. “Гялбаа”үзэсгэлэнд 1000 гэрэлд зургаас шилж, сонгосон 100 гаруй зураг дэлгэгдсэн. Гэрэл зураг дарахад эгзгийг нь олж, зөв цагт нь дарах хамгийн чухал. Үүнтэй адил буудлага гэдэг байгаа онохын тулд гэрэл зурагчинтай ижилхэн бүх зүйлийн цагийг тааруулах ёстой болдог. Энэ утгаараа үзэсгэлэнгээ буудлагын төвийн байранд дэлгэсэн.

-Яагаад зураач болохыг сонгосон бэ. Юу нөлөөлсөн бэ?

                -Аав минь зурах авьяастай, өвөө маань барилгын архитектур хүн байсан. Би чинь өвөөгийн хүүхэд. Тэр хүний хажууд үг сонсож, үйлдэл бүрийг нь дагаж өссөн. Сургуульд сурч байхад шугам зургийн Э.Лхагвабаяр багш миний сонирхол, авьяасыг их хөгжүүлж өгсөн. Ахлах сургуулиа төгсөх үедээ архитектурч болохоор шийдэж, ангиа сонгочихсон байлаа. Гэхдээ багаасаа л зураг л зурах дуртай байсан учраас буцаж ороод ангиа солиулсан. Ингээд СУИС-д Б.Нямхүү багшийн удирдлага дор монгол зургийн зураачаар төгссөн. Багшаасаа зураг зурахыг заалгаад зогсохгүй, хүн байхын мөн чанарыг заалгасан. Дараагийнхаа үзэсгэлэнг монгол зургаар тавина. Тэр дундаа байгаль орчныг голчлон барих төлөвлөгөөтэй байгаа. Гэхдээ зөвхөн нүдэнд харагдах зүйлийг бус нүдэнд харагдахгүй, сүнслэг орчныг харуулахыг хичээнэ. Буриад Улсаар аялж байх үедээ шинэ уран бүтээл хийх олон санаа, сэдэл авсан.

-“Гялбаа” үзэсгэлэнгийн онцлох гэрэл зураг нь юу вэ. Яагаад тус зургийг онцлох болов?

                -Буриад Улсаас явахын өмнөх өдөр бид Агын Буриадын төв музейд үзэсгэлэн гаргасан юм. тэр үед музейн урд ОХУ, Украйны дайнд амь үрэгдсэн 27 настай залуугийн хүндэтгэлийн хөшөөний нээлт болж таарсан юм. Тухайн үед хүүгээ дайнд алдсан эхийн сэтгэл хэчнээн хүнд байгаа нь, хэдий хүүгээ алдсан ч гэсэн баатарлаг үйлсээр нь бахархаж байгаа эцгийнх нь харц, ахыгаа алдсан 16 настай охины гайхширал, харамслыг мэдэрч дарсан гэрэл зураг  бий. Амьдралын гялбаан дунд хүн гэдэг эх орон, эсвэл хүсэл мөрөөдлийнхөө төлөө зогсолтгүй тэмцдэг гэдгийг сайтар ойлгож, мэдэрсэн.

                Үзэсгэлэнд зөгийн үүр нэртэй дэглэлт хэсэг бий. Будгийн хэрэгсэл гээд миний амьдралд ашиглагддаг, намайг илэрхийлдэг багаж хэрэгслийн дэглэн тавьсан. Энэ дунд модны тайрдас бий. Модны цагаригийг хараад тухайн модны насжилт, түүхийг мэдэж болдог. Энэ нь “Гялбаа” үзэсгэлэн миний амьдралд нэг цагариг, шинэ хуудас нэмж байгааг илэрхийлж байгаа.

-Үзэсгэлэнгээр дамжуулж хүмүүст юу хэлэхийг зорьсон бэ?                

                -Үзэсгэлэн их хурдан хугацаанд бэлэн боллоо. Сар гаруй хугацаанд төлөвлөснийхөө дагуу үзэсгэлэнгээ тавьж чадлаа. Миний гэрэл зургуудыг хараад энэ хурдтай өрнөж буй амьдралаа түр ч гэсэн завсарлага авч хамгийн нандин дурсамжуудаа эргэн санаасай гэж хүссэн.

-Анхны үзэсгэлэн нээсэн сэтгэгдлээсээ хуваалцахгүй юу. Тун амжилттай өндөрлөлөө шүү дээ?

                -Эхний өдөр юу болоод  байгааг ойлгохгүй байсан. Дараагийн өдөр нь үзэсгэлэнгээ дахин дэглэж, шинээр байршуулсан. Тэр үед л сайхан мэдрэмж мэдэрсэн дээ. Өөрөөр байрлуулсан зүйлсээс хүмүүс дахин өөр зүйл мэдэрч байгааг харах сонирхолтой байсан. Уран бүтээлч ах маань надад нэг удаа “ Уран бүтээл чиний урлан дотор төрөөд, үзэсгэлэнгийн зааланд тавигдахад чиний бүтээл биш болж, үзэгчийн бүтээл болдог. Учир нь, үзэгч чиний бүтээлийг өөрийнхөө гоо үзэмж, үнэлэмжээрээ мэдэрдэг” гэж хэлсэн юм. Энэ үгний утгыг илүү сайн ойлгосондоо.