Одоогоос 16 жилийн өмнө “Бээжин 2008” олимпын жүдо бөхийн төрөлд наймдугаар сарын 14-ний өдөр Бээжингийн олимпын наадмын тэнгэрт Монгол Улсын далбаа намирч, төрийн дуулал эгшиглэсэн. Тэр мөчид монгол хүн бүрийн цээжинд омогшил, ухаарал, бахархал, бардамнал дүрэлзэж байсныг мартах учиргүй. Монголчуудын олон жил тээсэн хүлээлтийг тайлсан эрхэм хүмүүн бол олимпын аварга, Хөдөлмөрийн баатар, МУГТ Найдангийн Түвшинбаяр юм. Тэр монголчуудын 44 жил хүлээсэн олимпын наадмын алтан медалийг эх орондоо авчирсан анхны тамирчин болж байлаа. Н.Түвшинбаяр аз одоор бус, бэлтгэл сургуулилалт, хөлс хөдөлмөрийн үр дүнд амжилтад хүрсэн. Тэрбээр  “Лондон 2012” олимпын аварга гэдгээ  баталж, олимпын мөнгөн медаль хүртсэн гавьяатан. Ийнхүү Н.Түвшинбаяр Монголын анхны олимпын хос медальт тамирчин хэмээх эрхэм алдар эзэн болсон юм.

ЖҮДО БӨХИЙН ДҮРМИЙГ ӨӨРЧИЛСӨН ОЛИМПЫН АВАРГА

          Би  Бразилд болох дэлхийн аваргын  тэмцээнд оролцох жүдочдоос ярилцлага авах гэж 2007 онд очиж байсан билээ. Жүдочид “Цагаан хэл ам хүрчихнэ” гээд надад ярилцлага өгөхөөс татгалзсан юм. Гэтэл “Хилчин” спорт хорооны дасгалжуулагч Лувсанпүрэв “Тэмцээн ойртсон ийм үед наад гавьяатууд чинь яриа өгөхгүй. Харин энэ жилийн дэлхийн аваргаас медаль хүртэж магадгүй. Нэг сайн шинэ залуу жүдоч бий. Чи тэрнээс яриа аваач” гэж санал болгож билээ. Н.Түвшинбаяр бид хоёрын танилцсан түүх тэр байв. Би ч ярилцлагаа авсан. Н.Түвшинбаяр тэр жилийн дэлхийн аваргад амжилттай барилдаж “Медалийн оосроос атгаад алдан” шагналт тавдугаар байрт шалгарсан юм.

     Н.Түвшинбаяр аваргатай анх  уулзахдаа хүнд жингийн бөх юм чинь их том биетэй, өндөр залуу байхаар төсөөлж байж билээ. Гэтэл дунд зэргийн нуруутай залуу байдаг байгаа.  Би өөрийн мэдэлгүй. “Чиний жин 100 кг-д хүрэх юм уу” гээд хэлчихэж билээ.  Харин тэрбээр хүмүүс “ Өө энэ Түвшинбаяр чинь ийм жаахан хүүхэд байсан юм уу” гэдэг шүү.  Миний хувьд  “Өрсөлдөгч бөхчүүдээ том, жижгээр нь ялгаж, дүгнээд байдаггүй.  Ялалт авахын төлөө л хичээж барилддаг” хэмээн хариулж билээ. 

        Булган аймгийн Сайхан сумын харьяат Найдангийн Түвшинбаяр аварга  Булганы Д.Эрдэнэ-Очир багшийн шавь.  Их спортод хожуу оройтож 2001 онд хөл тавьж самбо, жүдогийн секцэнд орсон гэдэг.  Гэсэн хэдий ч секцэнд ороод гурван сарын дараа тэмцээнд орсон байдаг.   Анх оролцсон тэмцээн нь Эрдэнэт  хотод жил бүр явагддаг МУГТ,  Атлантын олимпийн хүрэл медальт Д.Нармандахын нэрэмжит тэмцээн байсан аж. Тус тэмцээнээс анхны медалиа хүртэж байжээ. Үүний дараа Н.Түвшинбаяр 2004 онд анх удаа хилийн дээс алхан  Чиндаогийн “Гран при” тэмцээнд оролцож тив, дэлхийн дэвжээнд хөл тавин гарах эхэллээ тавьсан гэдэг.  Чиндаогийн “Гран при”-гийн алтан медалийн төлөөх барилдаанд гараа бэртээж жүдогийн дэвжээнээс жил гаран завсарлага авч  хөндийрчээ.

          Тэр бэртэл гэмтэл түүнд маш их хүнд цохилт, сургамж болж үлдсэн гэсэн.  Хурдан эдгэрч эргээд татами гарч барилдах юмсан гэдэг хүсэл тэмүүлэл нь Н.Түвшинбаярыг татами руу татаж байжээ. Өрсөлдөгч гадаадын өндөр зэрэглэлийн бөхчүүдийн бэлтгэлээс 365 хоногоор хоцорно гэдэг түүний амжилтад сөргөөр нөлөөлөх том хүчин зүйл байж. Бүтэн жил Н.Түвшинбаяр эмчилгээ хийлгэж “Аварга” БТДС-ийн багш МУГТ  Х.Болдбаатар, ОУХМ  Д.Маралгэрэл нарын удирдлага дор хааяа зөөлөн гүйлт, хөнгөн бэлтгэл хийдэг байж. Жүдогийн тэмцээн үзэж, хичээлдээ явахаас өөр хийсэн зүйлгүй байсааар тэр энэ урт хугацааг ардаа үдсэн байна.  Жилийн дараа Н.Түвшинбаяр дэвжээндээ эргэн гарчээ.  Тэр хэзээ ч “Дийлэхгүй байх. Хожигдох болов уу”  гэсэн  элдэв, янзын бодолгүйгээр татамид гардаг  нэгэн. Зөвхөн ялалтын төлөө гэсэн чанга хатуу шаардлагыг өөртөө тавьдаг гэсэн.  

2-1

           Кувейтэд болсон Ази тивийн аваргын тэмцээний алтан медалийн төлөө Японы бөх Анайтай барилдсан аж.  Түүнд хожигдон АТАШТ-ээс мөнгөн медаль хүртэхдээ “ Боломжийг би өөрөө л ашиглаж чадсангүй. Японы бөх Анай техник сайтай. Уран барилдаантай. Өсөж яваа шилдэг залуу бөх байна.  Манай жингийн гол өрсөлдөгч болон гарч ирлээ. Цаашдаа Анайтай олон тэмцээнд таарч барилдах байх гэж бодож байна”  хэмээн ярьж байлаа. Үнэхээр түүний бодол зөв байсныг  цаг хугацаа өнөөдөр харуулж байгаа.  Монголчууд бидний 44 жил хүлээсэн олимпын алтан медалийг жүдочин Н.Түвшинбаяр,  боксчин  Э.Бадар-Ууган нар ихэрлүүлэн Бээжингийн олимпоос авчирсан.

          Олимпын аварга Н.Түвшинбаярын гайхамшигтай бяр, чадал, уран мэхэнд эргэлзсэн гадаадын хэвлэл мэдээллийнхэн түүнийг сэргээш хэрэглэсэн хэмээн эрээ цээргүй гүтгэн бичиж, нийтэлж байлаа.  Азербайжаны “Azeri sport. com” сайт, Казахстаны зарим нэг сонин, хэвлэл, Японы “Асахи” телевизээр ийм утгатай мэдээлэл цацагдаж байв.  Манай олимпын аварга маань түүнд огтхонч эмзэглэсэнгүй.  “Надад сэргээшийн талаар санаа зовох зүйл алга. Яагаад гэхээр  би түүнийг хэрэглээгүй нь үнэн. Баталгаат шинжилгээний лаборторын  дүгнэлтээр допинг илэрээгүй. Энэ яах вэ. Зүгээр л цуу яриа.  Олимпын наадамд тамирчдаа илгээсэн бүх улсын ард түмэн өөрийн орны тамирчнаа олимпын аварга болохыг сэтгэл догдлон хүлээж, найдаж байсан нь мэдээжийн хэрэг.  Хэний ч санаанд оромгүй. Монголын бөх олимпын аварга  болсон болохоор гайхаж эргэлзэх, бухимдах сэтгэл төрсөн байх.  Унасан бөхөд шалтаг мундахгүй гэдэг биз дээ” хэмээн ухаалаг хариулт өгч байв. 

          Мөн түүнчлэн тэрбээр цааш ярихдаа “Олимпод түрүүлэх юмсан гэсэн бодол надад байлгүй яах вэ.  Гэхдээ яг тэр үед олимпын аварга болчихно гэж зүүдлээч үгүй.  Афины олимпын аварга, 2003, 2005 оны дэлхийн аварга. “Чингис Трофи”-ийн эзэн японы алдарт бөх Кейжи Сүзүкиг ялсны дараа медальд хүрч болох юм байна гэсэн өөртөө итгэх  итгэлийн оч харвасан” гэж билээ.  Үнэхээр алдарт Сүзүкиг давхар хамах мэхээр минут 26 секунтийн хугацаанд  “Ипон” үнэлгээгээр цэвэр буулган японы жүдо бөх сонирхогчдыг шоконд оруулж, Бээжингийн олимпод том сенсаци тарьсан үйл явдал дэгдээсэн билээ. 

          Н.Түвшинбаярын дараа дараагийн тойргийн барилдаан болгон чухал хариуцлага шаардаж байв. Тийм ч учраас сайн барилдаж олон ялалт авч олимпийн медальд хүрэхийн төлөө хичээж зүтгэсэн.  Элдэв юм бодолгүй тайван байх.  Зөвхөн барилдаандаа анхаарлаа хандуулахыг багш, дасгалжуулагчид нь түүнд зөвлөж байжээ. Олимпын дэвжээнд гарах бүрд жүдогийн танхим дүүрэн шахуу монголын хөгжөөн дэмжигчдийн уухайн түрлэг Н.Түвшинбаярт  улам их эрч хүч, сэтгэлийн  урам дэм хайрлаж байсан гэдэг. Түүнтэй Бээжингийн олимпын татамид таарч барилдсан бөхчүүд урьд өмнө олимп, дэлхийн аваргаас медаль хүртчихсэн дэлхийн шилдэг жүдочид байлаа. Н.Түвшинбаяр зөвхөн анхаарлаа барилдаандаа төвлөрүүлэхийг хичээж байжээ. Тэрбээр  “Надад ялалт бүхэн чухал. Нэг ялалт авсаны дараа бага зэрэг сэтгэл тайвширч амарна. Гэвч дараагийн барилдаан ахин хариуцлага шаардан хүлээж байсан” гэж дурсан өгүүлсэн нь бий.

       Олимпын аваргын төлөө Казахстаны бөх Асхат Зиткиевичтэй хамаг хүчээ шавхан барилдсан. Монгол хүн бүхэн тэр барилдааныг амьсгал түгжин, анхаарлаа хандуулан үзсэн билээ.  Хожим Н.Түвшинбаяр аварга тэр барилдааны талаар ярихдаа “Цаг дуусах мөчид ялалт авсан гэдэгтэй нэг л итгэж өгөхгүй байсан. Юу болоод өнгөрчихвөө гэмээр л байлаа.  Дэвжээнээс хэрхэн яаж бууснаа ч мэдээгүй. Дараа нь бичлэг үзээд мэдсэн. Ёстой хөл газар хүрэхгүй хагартлаа баярласан шүү. Медалийн тавцанд гарч алтан медалиа зүүгээд, төрийн далбаагаа мандуулж, сүлд дууллаа эгшиглүүлсний дараа л сэтгэл амарсан даа” хэмээн ярьж билээ.

              Бээжингийн олимпын наадмын дараагаас эхлэн Японы жүдогийн мэргэжилтэн багш, дасгалжуулагчид удаа дараа  “IJF” Олон улсын жүдо бөхийн холбоонд гомдол хүсэлт гаргаж байж жүдо бөхийн дүрэмд өөрчлөлт оруулсан. Тэд хамгийн түрүүнд Монгол бөхчүүдийн гол төлөв хийдэг давхар хамах, гар ачих, тойгдох, хонгодох, тахимдах, суйлах, өмсөх зэрэг мэхийг хориглохыг хүсэж байлаа. Энэ бүхэн мэдээж японы алдарт бөх “амьд домог” болсон Кейжи Сүзүкиг олимпын наадам дээр  Н.Түвшинбаяр аварга давхар хамах мэхээр цэвэр ялсантай холбоотой байсан юм.  Ер нь Монголын  жүдочдын хийдэг  “Монгол барилдаан”-ын мэхийг дэлхийн бусад орны жүдочид сайн эзэмшсэн болохоор японы жүдочид олимп, дэлхийн аваргын тэмцээнд төдийлөн амжилт гаргаж чадахгүй болсон байв.

        Одоо харин сонгодог жүдо хэмээх шинэ дүрмээр барилдах болсоноос хойш япон бөхчүүдийн ноёрхол эргэн сэргэсэн гэж хэлж болно.  Монгол жүдочдын хийдэг үндэсний бөхийн мэхүүдийг хориглосон хэдий ч манай бөхчүүд тив, дэлхийд амжилт гаргаж л байгаа. Япончуудын Лондонгийн олимпын наадамд итгэл найдвар хүлээлгэж буй дэлхийн аварга Анайг 2011 онд манай залуу бөх Б.Тэмүүлэн, олимпын аварга Н.Түвшинбаяр нар тус бүр нэг, нэг удаа ялсан юм. Лондонгийн олимп хаяанд иржээ. Жүдо бөхийн дүрмийг өөрчлөн шинэчлэх шалтгаан болсон олимпын аварга Н.Түвшинбаяр “Лондон 2012” олимпын наадамд өвдөгний чагтан холбоосоо тасалсан хэдий мөнгөн медаль хүртэж, олимпын хос медальтан болж, улмаар жин өгсөн ДАШТ-ээс +100 кг-ын жинд хүрэл медаль хүртсэн түүхийг бүтээсэн юм.