Төрд түшээ хийж, түмний нүд чих болох үүрэг хүлээсэн ч төлөөллийн үүргээ умартаж, тойргоо усалчихаад чимээгүй суудаг гишүүд энэ парламентад цөөнгүй. Үндсэндээ өнгөрсөн сонгуулиар бүрдсэн парламентын бүрэн эрхийн хугацаа хаврын чуулганаа хуралдуулаад дуусах гэж байна.

      2020 оны сонгуулийн үр дүнгээр бүрдсэн парламентын гишүүд дөрвөн жилийн ажлаа тайлагнах дээрээ тулчихсан энэ цаг үед тойргоосоо гарч, танигдаж амжаагүй гишүүд ч байх. Түүний нэг нь УИХ-ын дэд Л.Мөнхбаатар гэдэгтэй ч санал нийлэх хүн олон биз. Угтаа бол УИХ-ын дэд дарга болтлоо албан тушаал ахисан хэр нь ард түмэн саяхан “Ийм гишүүн байдаг билүү” гээд шогширч байсан нь ч нууц биш. Нэг ёсондоо парламентын гишүүд нийт ард түмнийг төлөөлж, хууль санаачлах, батлах, боловсруулах үндсэн үүрэг хүлээдэг.

     Гэтэл одоогийн улс төрд тойргоо сайн усалсан нь торойж, дараагийн сонгуулиар дахин сонгогдох эрхээ өвөртөлдөг тогтолцооны гажуудал байсаар байна. Тиймдээ ч энэ удаагийн парламентад монголчуудын өмнө хийсэн ажилгүй, хэлэх үгүйгүй зөвхөн тойргоо тордчихоод  хоёр парламент дамжин Их хуралд сонгогдсон өдгөө УИХ-ын дэд даргын албан тушаалд хүрсэн Л.Мөнхбаатар гишүүн төр төлөөлөх үүргээ биелүүлж чадсан уу гэж асуулт эндээс урган гарч байгаа юм.

     Хууль зүйн дотоод хэргийн яамын мэрэгжилтнээс Ерөнхий сайд асан С.Баярын "татаасаар"  Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын дарга болж, улс төрд шат ахих боломжоо нээсэн гэгдэг тэрбээр өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд Үндсэн хуулийн өөрчлөлтүүдэд нэлээд үүрэгтэй оролцсон. Үүнийхээ шанг өнгөрсөн оны нэгдүгээр сард улс төрийн бужигнаан дундуур чимээгүйхэн хүртчихсэн овжин нэгэн.

      “Ул”-ны гэх үгээрээ “ухсан нүхэн”-дээ өөрөө уначихсан сайд Д.Сарангэрэлийн оронд ХНХ-ын сайд УИХ-ын гишүүн асан Т.Аюурсайханыг томилоход сайд дарга нарын халаа, сэлгээн дундуур УИХ-ын дэд даргын албанд дуу нь гардаг юм уу, гэмээр чимээгүй суудаг гишүүн “битүү морь” болж томилогдсон нь олныг гайхшруулж байлаа.

       Уг нь УИХ-ын дэд даргын албан тушаал хууль тогтоох дээд байгууллагыг даргалдаг хариуцлагатай албан тушаал. Харин Л.Мөнхбаатарын хувьд өнгөрсөн найман жилийн хугацаанд ард түмэнд танигдаж амжаагүй “сул” гишүүний үүрэг гүйцэтгэж явсаар албан тушаалд хүрчихсэн нь ийн олныг гайхшируулсан хэрэг. УИХ-д хоёр удаа сонгогдож, найман жил төрийн түшээдээр ажиллахдаа 25 хуулийн төсөл санаачлан өргөн мэдүүлсэн хэмээн ажлын тайландаа дурдсан нь бий.

Л.МӨНХБААТАР ИРЭХ СОНГУУЛИАР НАМЫН ЖАГСААЛТАД БАГТАХ ЭРХЭЭ ӨВӨРТӨЛСӨН ҮҮ

      Үүнээс өнгөрсөн онд Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөр гишүүдийн тоог нэмж, сонгуулийн тогтолцоог өөрчлөх ажилд ихээхэн үүрэг хүлээж оролцсон гэх яриаг МАН-ынхан жиг жуг гэлцдэг. Цаад агуулгаараа УИХ-ын гишүүн Л.Мөнхбаатарыг ирэх сонгуулиар намын жагсаалтад багтах сонирхолтой байгаа гэх таамаг улс төрийн хүрээнийхэн дунд өрнөж байна. Тиймдээ ч сонгуулийн тогтолцоог өөрчилөх ажилд идэвх санаачлагатай оролцож, Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг ард түмэнд тултал нь сурталдаж, хариуд дэд даргын сэнтийгээ “шагнуулчихсан” додгир сууна. Цаашлаад намын жагсаалтад багтаж, дахиад дөрвөн жил төрийн эрхэнд суух эрхээ өвөртлөхөөр улайрч эхэлсэн бололтой.

    УИХ-ын дэд Л.Мөнхбаатар хорхойд хоргүй чимээгүй нэгэн үү, гэвэл бас үгүй.  УБЕГ-ын даргаар ажиллаж байхдаа “царцааны нүүдлийг” дэлгэрүүлсэн гэх дуулианы эзэн болж байв. Түүнчлэн 2016 оны сонгуулийн дараа ЖДҮ-гийн хэрэгт нэр холбогдоод амжсан удаатай. Тодруулбал, МАН-аас ЖДҮХС-аас зээл авсан 49 гишүүний нэг нь Л.Мөнхбаатар байсан бөгөөд "Аёон” пропортийз компаниар дамжуулан зээл авсан гэх үндэслэлээ шалгаж байсан юм.

       Түүнчлэн нүүрсний хэрэгт холбоотой байж болзошгүй баримтыг  өмнөх нийтлэлээрээ хүргэж байлаа. 

      Төрийн жирийн алба хаагчаад түшээд болтлоо шат ахисан тэрбээр 2016 онд Их хуралд суумагцаа хөрөнгө орлого нь огцом өсөөд хэл  амнаас айсан даа ч тэр үү бууруулсан мэдүүлэг АТГ-т өгч байлаа. Тодруулбал, 2015 онд тэрбээр 12 сая төгрөгийн орлоготой байсан бол 2016 онд гишүүн болсон жил орлого нь огцом өсөж 137 сая төгрөгт хүрсэн. Харин 2017,2018 онуудад орлогоо гэнэт бууруулж 20 гаруй сая төгрөгийн жилийн орлоготой хэмээн мэдүүлж байлаа.

      Өдгөө анх 12 сая төгрөгийн орлогтой гэж мэдүүлж байсан УИХ-ын дэд даргын хөрөнгө орлого 2022 оны байдлаар 48.6 сая болж, гэр бүлийн орлого нь 32 сая болжээ. Харин орон сууц барилга байгууламжийн үнэлгээ нь огцом өсөж, өдгөө 932 сая төгрөгийн үнэлгээтэй нийтийн болон зуслангий байшин, авто граж, өвөлжөөтэй болтлоо хөрөнгөжжээ. Улмаар 170 сая төгрөгийн үнэтэй жийп хөлөглөж, 200 сая төгрөгийн үнэлгээ бүхий мал аж ахуйтай болсон байна. Цаашлаад 60 төгөргийн үнэлгээ бүхий газар, 150 сая төгрөгийн үнэт эдлэлтэй, Эрдэнэс Таван толгой ХК, Бодиткапитал ХХК-д хувьцаа эзэмшдэг гэх хөрөнгө орлогыг мэдүүлээд байгаа юм.

     Хөрөнгө чинээгээрээ МАН-ын толгой баячуудтай эн дүйцэхгүй ч түшээдээр томилогдсноос хойш хөрөнгө орлого нь тогтмол нэмэгдсээр буй. Гэвч тойрогтоо тууз тараахаас хэтэрдэггүй тэрбээр улс төрд дахин горилж байгаа сурагтай.

      Ийн хууль тогтоох дээд байгууллагад найман жил ажилласан ч гай ч үгүй, гавьяа ч үгүй хувийн бизнесээ божийлгож аваад л алга болчихдог увайгүй төрх улс төрд улиг болтлоо ужгирчээ.