Төр түшилцэж, түмний өмнөөс хууль санаачлан батлах, батлуулах, үүрэг хүлээсэн УИХ-ын гишүүдийн ёс зүйн харилцаа хэрээс хэтэрч, хоорондоо маргаж, Төрийн ордонд зодолдож, ард түмнээ хэл амаар доромжилсон шиг ээ дураараа аашлах нь хэрээс хэтэрлээ.

     Төрийн ордонд гишүүн болоод суучвал тэд ёстой “Намайг хэн хэлж, нохойг хэн саахав” гэдэг шиг л дураараа аашлах болов. Тухайлбал, энэ удаагийн парламентад гэхэд олны анхааралд хамгийн их өртөж, хэл ам дагуулсан 10 гишүүн байна. Ёс зүйн ноцтой алдаа гаргасан гишүүдэд наанадаж Ёс зүйн байнгын хороогоор оруулж, сануулга авах, хариуцлага тооцох. Цаашлаад хууль дүрмийн дагуу арга хэмжээ авдаг баймаар. Гэтэл тэдэнд ямар ч хариуцлага, сануулга байхгүй дураараа дургихыг нь өөгшүүлсээр өнөөдрийг хүргэсэн нь нууц биш юм.

Тэгвэл парламентад суусан УИХ-ын гишүүд ёс зүйн ямар ноцтой алдаа гаргаж байсан талаар эргэн сануулъя.

    УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж 2021 оны дөрөвдүгээр сард согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодож, осол гаргасан. Гэтэл түүнд Ёс зүйн байнгын хороо болон хуулийн байгууллагаас ямар нэгэн арга хэмжээ аваагүй юм. Тэрбээр тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхээ хасуулж, өөрийн цахим хуудсаараа дамжуулан иргэдээс уучлал гуйгаад л өнгөрсөн. Энэ мэт УИХ-ын гишүүний халдашгүй эрхийнхээ дагуу хэргээс мултарсан гишүүдийн цуваа үргэлжилсээр байна.

АРДЧИЛСАН НАМЫНХАН АЖЛЫН ӨРӨӨГӨӨ БУЛААЦАЛДАЖ, ТӨРИЙН ОРДОНД ГАР ЗӨРҮҮЛЭВ

     Сүүлийн хоёр чуулганы үеэр Ардчилсан намынхан албан тушаал, ажлын өрөө булаацалдаж хоорондоо маргахаас хэтэрсэнгүй. Тухайлбал УИХ дахь АН-ын бүлгийн даргаар сонгогдсон О.Цогтгэрэл УИХ-ын гишүүн Д.Ганбатын өрөөг ажлын өрөөгөө болгохыг зэхсэн. Гэтэл УИХ-ын гишүүн Д.Ганбат "Надад ажлын өрөөгөө суллаж өгөх шаардлага байхгүй. О.Цогтгэрэлийг намын бүлгийн дарга болохоос өмнө надад хуваарилж өгсөн" гэж байв. Тэд тухайн үед ажлын өрөөгөө булаацалдаж, өрөөгөө лацдуулсан.

    Харин түүний дараа чуулганы завсарлагааны үеэр  тэд Б.Пүрэвдорж гишүүний  өрөөнд маргаж, улмаар  зодолдсон. Энэ талаараа УИХ-ын гишүүн О.Цогтгэрэл “Тэр өдөр Д.Ганбат гишүүн  хэдэн сарын өмнө болсон хүмүүс зодолдсон хэргийг намайг зохион байгуулсан гэж гүтгэсэн. Түүнээс болж маргасан" гэх тайлбарыг өгч байв.

Мөн Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдааны үеэр УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар, Ж.Ганбаатар нар 2021 оны гуравдугаар сард УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдааны үеэр муудалцаж, ёс бус үг хэлээр  нэгнийгээ доромжилж, саарал ордныг “донсолгон” зодолдох дөхөв. 

   Тодруулбал, Ж.Ганбаатар Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл, Шүүхийн Сахилгын хорооны шүүгч биш гишүүнийг нээлттэй сонгон шалгаруулах Ажлын хэсэгт УИХ-ын гишүүд өөрсдөө оролцох санаачилга гаргасныг Ж.Сүхбаатар буруутгасан байр сууриа илэрхийлснээр маргаан эхэлсэн. Ингэхдээ  УИХ-ын гишүүн Ж.Ганбаатар "Хүмүүст итгэ. Өөрсдийгөө мундаг гэж бодохоо боль. Зүгээр байгаарай та. Хөөе чи юү гээд байгаа юм бэ Сүхээ" гэсэн байдаг. Харин  УИХ-ын гишүүн Ж.Сүхбаатар "Чи ганц мөнгөтэй нь юм уу. Наймаачин хулгайч хуцаад байгаарай" гэж байлаа. Маргааш нь тэд  бие биенээсээ уучлал хүсэж, энэ маргаан өндөрлөсөн. Хэдий хуулийн заалт дээр санал зөрөлдөж  болох ч  энэ мэт ёс зүйгүй авирлах нь хэрээс хэтэрсэн  үйлдэл юм.

Мөн УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Амгалан  архидан согтуурсан үедээ Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанд оролцож, УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой маргасан. Тэрбээр “Б.Пүрэвдорж оо, гараад ир. Чамайг ална даа” гэх зэргээр ёс бус  авирласан гэх мэдээлэл цахим сүлжээнд цацагдсан байдаг. Тэдний маргааныг Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар зогсоож, Э.Бат-Амгалан гишүүнийг хуралдаанаас гаргасан. Энэ талаар “Э.Бат-Амгалан гишүүн согтуу байгаагүй эрүүл байсан. Гишүүд хоорондоо маргахаар нь би болиулж, салгадаг биз дээ. Тэр дагуу л хуралдааны танхимаас УИХ-ын гишүүн Э.Бат-Амгаланг гаргасан” гэх тайлбарыг өгч байсан. Угтаа эрүүл, согтуу аль ч бай төрийн түшээ хүн ингэж авирлах нь ёс зүйд үл нийцнэ. Гэтэл бүхэл бүтэн ХЗДХ-ийн сайд нь гишүүд хоорондоо маргах, зодолдох нь байж болох, хэвийн зүйл мэтээр тайлбарлаад зогсож байна.

-ХҮНИЙ ЭРХИЙН МЭДРЭМЖГҮЙ ЭМЭГТЭЙ ГИШҮҮД-

   Уг нь эмэгтэйчүүдийг эх, хүүхэд, нийгмийнхээ сайн сайхны төлөө дуугар гэж итгэл хүлээлгэн төрд илгээж байгаа.  Гэвч тэд  улс төрд орсон ч үүргээ хангалттай хэмжээнд гүйцэтгэж, нийгэмд төлөөллийн үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй байгаа. Үүгээр ч зогсохгүй  УИХ-ын гишүүн Ч.Ундрам хүүхдэдээ “гар хүрч” буй дүрс бичлэг цахим сүлжээнд цацагдаж, олон нийтийн шүүмжлэлийг дагуулсан.

 Түүний талаар иргэд “Төрүүлсэн хүүхдээ зодож буй хүн төрийн “жолоо” атгалцаж, өрөөлийн хүүхдийн төлөө бодлого гаргаж, хууль санаачлах нь юу л  бол” гэж дургүйцлээ илэрхийлж, УИХ-ын Ёс зүй, сахилга хариуцлагын байнгын хороонд өргөдөл, гомдол ирүүлсэн.  Гэтэл  Байнгын хорооны дарга Б.Баттөмөр “Уг гомдлыг хуулийн байгууллага шалгаж байгаа тохиолдолд байнгын хороо давхар шалгахгүй гэж дүрэмд заасан” гэх тайлбарыг өгсөн.

   Мөн УИХ-ын гишүүн Д.Сарангэрэл ард түмнийг  “ул”  гэж дуудсан байдаг. Тэрбээр иргэдийн амьжиргааг дээшлүүлэхийн тулд “Улны буюу нэн ядуу 1500 өрхийг эхний ээлжид ядуурлаас гаргана. Ингэхдээ Баянзүрх, Чингэлтэй, Сонгинохайрхан дүүргээс өрхөө сонгоод тухайн гэр бүлийн хөдөлмөр эрхлэх чадвартай 18-55 насны иргэнийг үсчний мэргэжил эзэмшүүлж, шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг нь авч өгч, суудал түрээслүүлээд суулгана. Энэхүү загвар амжилттай болбол ядуурлаас гарах загварыг гаргах юм” гэж  байлаа. Түүний эл үйлдэлд иргэдийн бухимдлыг ихэд хүргэж, улмаар ХНХЯ-ны сайдын суудлаа хүлээлгэн өгсөн. Угтаа  Д.Сарангэрэл гишүүн УИХ-д гурвантаа сонгогдож, Байнгын хорооны дарга, Эрүүл мэндийн сайдаар хүртэл ажиллаж байсан улс төрийн туршлагатай нэгэн.

   Мөн УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалмаа “Төрийн бодлого алдаатай, дунд шатандаа ажил хийхгүй байна. Татвар төлөгчдийн мөнгө уйлдаггүй биш уйлдаг болгох ёстой бид” хэмээн Байнгын хорооны хурал дээр хэлсэн удаатай. Гишүүдийн хийрхэл, хэнэггүй үйлдэл үүгээр ч дуусахгүй.   

    УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэг  УИХ-ын нэгдсэн чуулганы үеэр “Ганц гэр хороолол гэлтгүй Зайсанд ч үнэртээд эхэлчихсэн байна. Хүйтэн болж байхад шөнийн тарифыг нь байхгүй болгочихвол юу болох вэ. Одоо хэрэглэж байгаа чанар, үнэр 2018  онтой харьцуулахад тэс өөр болчихсон байна, утаа илүү нэмэгдэж байна гэж иргэд шүүмжилж байна” гэж “попорч” байлаа. Түүний эл үйлдэл нь иргэдийг илт ялгаварласан үйлдэл юм.

   Энэ мэтээр УИХ-ын гишүүдийн уучлалт гуйгаад л өнгөрдөг уйваагүй үйлдэл хэтэрлээ.   Хэрэв тэдний оронд жирийн нэг төрийн албан хаагч байсан бол их хэмжээний торгуул төлөх. Цаашилбал ажлаасаа халагдах арга хэмжээ авхуулна. Гэтэл хамгийн үлгэр жишээ байх ёстой УИХ-ын гишүүд энэ үйлдэлдээ уучлалт гуйсан болоод л өнгөрч байна. Тиймээс гишүүдийн ёс зүйн дүрмийг чангатгах нэн шаардлагатай.

МОНГОЛ УЛСЫН ИХ ХУРЛЫН ГИШҮҮНИЙ ЁС ЗҮЙН ДҮРЭМД:

Арван нэг.Ёс зүйн шаардлагыг зөрчсөн тохиолдолд хүлээлгэх  хариуцлага

11.1.Байнгын хороо гишүүний ёс зүйн зөрчил гаргасан тухай гомдол, мэдээллийг Монгол Улсын Их Хурлын тухай, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасан журмын дагуу хэлэлцэж ёс зүйн зөрчлийн шинж байдлыг харгалзан дараах сахилгын хариуцлага ногдуулна:

11.1.1.сануулга өгөх;

11.1.2.уучлал гуйхыг үүрэг болгох;

11.1.3.албан тушаалын цалингийн хэмжээг 6 сар хүртэл хугацаагаар 20 хүртэл хувиар бууруулна гэж заасан байдаг.