Хилийн цэргийнхний яргаллаас болж олон аавын хүү эмнэлгийн ор зүглэж, зарим нь харамсалтайгаар амиа алдаж байна. Саяхан хоёр цэрэг Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын цэргийн ангид дэглүүлснээс болж, хагалгаанд орох хэмжээнд хүрчээ. Тус хоёр цэрэг адилхан оноштойгоор цэргийн госпитальд ирсэн гэнэ. Энэ мэт хэргүүд Хилийн цэрэгт байнга гарсаар байгаа нь олон хүний жихүүцлийг төрүүлэх боллоо. Уг нь бол бүсгүйчүүд цэргийн даргатай суухыг мөрөөдөж, хил манасан цэрэг өөрөөрөө бахархдаг байсан цаг саяхан. Гэтэл өнөөдөр цэргийн насны залуучууд энэ албанаас аль болох дөлөх болжээ. Эцэг эхчүүд цэрэгт мордсон хүүгээ эсэн мэнд эргэж ирнэ гэдэгт эргэлзэж, битүүхэндээ айдастай явдаг болсон гэхэд хилсдэхгүй. Энэ бүхний шалтгаан бол ердөө  л цэргийн яргалал, дэглэлт. Үүнээс болж олон аавын хүүхэд амиа алдаж, эс бөгөөс насан туршдаа таяг сугавчлаад явах энүүхэнд болжээ. Цэргүүдийнхээ амь нас, эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг яагаад одоо болтол хангахгүй байгаа юм бэ, Хил хамгаалах ерөнхий газрынхан. Энэ байдал цаашид давтагдсаар байвал юу болох вэ. Эх орныхоо торгон хилийг манах эр цэрэг олдох уу. Цэргүүдээ яргалж, амиар нь наадсаар байх уу. 

              Дөнгөж л 18 настай хүү цэргийн албанд мордоод гурван сар ч хүрэхгүй хугацаанд эмнэлгийн ор зүглэж, эрүүл мэндээрээ хохирч байна. Гэтэл хилийн цэргийнхэн хэргийг аль болох нуун дарагдуулж ирсэн нь нууц биш. Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагааны Хилийн цэргийн ангид алба хааж байсан хоёр цэрэг дэгдэлтээс болж, цэргийн госпитальд хүргэгдээд байгаа талаар дээр дурдсан. Тиймээс бид дэглүүлсэн гэх цэргийн ар гэртэй холбогдож, дараах тодруулгыг авлаа. Дэглүүлсэн цэргийн нэгнийх нь авга эгч “Өнгөрсөн тавдугаар сард дүү маань цэрэгт татагдаж, алба хаахаар явсан. Гэтэл гурван сар хүрэхгүй хугацаанд хүнд хагалгаанд орох боллоо. Цэргийн ангид айдас хүрмээр хачин зүйл их болж байна. 

              Эрүүл саруул хүүхэд цэрэгт татчихаад эрэмдэг болгож байгаад харамсаж байна. Дүүгээ яагаад хагалгаанд орох болсон талаар асуухад цэргийн ангид хариулт өгөх хүн олдоогүй. Ам дамжсан ярианаас дэглүүлсэн гэх мэдээлэлтэй болсон. Энэ талаар даргаас нь асуухад нэг дугаар өгөөд “Ийшээ яриад мэдээлэл ав” гэсэн. Өмнө нь биднийг эргэлтээр очиход мөн уулзуулж байгаагүй. Гэтэл хэдхэн хоногийн өмнө цэргийн ангиас утсаар ярьж “Хүү чинь хагалгаанд орохоор болсон” гэсэн.

              Бид Цэргийн госпитальд ирж дүүгээ төмсөгний судасны бүдүүрэл гэх оношоор хагалгаанд орох гэж байгааг мэдлээ. Хамт дэгдлүүлсэн нөгөө цэргийн онош мөн адилхан гэсэн. Биднийг дүүтэй минь 10-аас илүү минут уулзуулаагүй, бараг л хөөгөөд гаргасан. Дүү маань цэрэгт явснаас шоронд ороогүй шүү дээ. Үнэхээр гомдолтой байна. Өнөөдөр хагалгаанд орох байсан ч Хил хамгаалах ерөнхий газраас хойшлуулсан. Мөн бидэнтэй огт уулзуулсангүй, өнөөдөр” гэх мэдээллийг өгсөн юм. Хилийн цэрэгтэй холбоотой энэ мэт хэргүүд хэдий болтол гарч хэчнээн цэрэг амь, хэрүүл мэндээрээ хохирох бол гэхээс айдас хүрнэм.

              ХИЛИЙН ЦЭРЭГТ ГАРЧ БАЙСАН ХЭРГҮҮД

ХАРУУЛЫН ДАРГАА БУУДСАН ХЭРЭГ

2021 оны дөрөвдүгээр сард харуулын даргаа байлдагч нь буудаж, амийг нь хөнөөсөн хэрэг гарсан. Тус хэрэг Говь-Алтай аймгийн Алтай сумын Хилийн цэргийн 0214 дүгээр ангийн Баянтоорой заставт болсон. Байлдагч Х, М нар харуулын манаанд явж ирээд, харуулын дарга Г-ийн цээжин тус газарт гурван удаа буудаж, амийг нь хөнөөсөн гэдэг. Байлдагч Х харуулын даргаа буудсан гэдгээ хүлээж, ар гэрийнхэндээ “Харуулын даргынхаа дарамт шахалтаас болж хүн амины хэрэг үйлдсэн. Үнэхээр тэвчсэнгүй ээ, уг нь тэвчиж, тэсээд албаа хаана гэж олон удаа бодож байсан ч сүүлийнх дээр үнэхээр тэссэнгүй” гэж ярьсан байдаг.

ДӨРВӨН ХИЛЧИН ДАРГА НАРАА ХӨНӨӨЖ, БУСДЫГ БАРЬЦААЛСАН ГЭМТ ХЭРЭГ

Дорноговь аймгийн Эрдэнэ сумын нутагт байрлах Улаан-Уулын заставт дөрвөн хилчин дарга нараа буудаж хөнөөсөн ноцтой хэрэг гарч байлаа. 2009 оны арваннэгдүгээр сарын 22-23-нд шилжих шөнө байлдагч Р.Энхжаргал, М.Тулга, Г.Лхагважав, Э.Оюунболд нар харуулын дарга, гэрээт хилчин М.Энх-Амгалангийн амийг хөнөөн, улмаар 02:00 цагийн үед застав дээрээ ирж, заставын орлогч дарга, ахлах дэслэгч С.Бум-Эрдэнэ, гэрээт хилчин Э.Бямбасүрэн нарыг тодорхой шалтгаангүйгээр буудаж, дэслэгч Ц.Сод-Эрдэнийг шархдуулсан юм. Хилчид заставын ангийн УАЗ пургон маркийн авто машиныг асаан, цэргүүдийг барьцаалан, Сэлэнгэ, Дархан-Уул аймаг руу зүглэн гарсан байдаг. Цагдаа нар нисдэг тэрэг болон автомашинаар бүсэлж, цэргүүдийн ээжүүдийг цагаан хоолойгоор яриулж байж байлдагчдыг баривчилж, тухайн үедээ мөн л дуулиан шуугиан тарьж байсан. Шүүхээс М.Тулга, Г.Лхагважав, Э.Оюунболд нарт Эрүүгийн хуульд заасныг үндэслэн цаазаар авах ял оноосон бол Р.Энхжаргалд 25 жилийн ялыг чанга дэглэмтэй эрэгтэйчүүдийн хорих ангид эдлүүлэхээр болж байлаа. Гэхдээ улсын дээд шүүхээс тэдний цаазаар авах ялыг өөрчилж, 25 жил гянданд хорих ялаар шийтгэсэн билээ.

ЗАСТАВЫН ОРЛОГЧ, ХАРУУЛЫН ДАРГАА ХӨНӨӨСӨН ГУРВАН ЦЭРЭГ ХИЛ ДАВАН ЗУГТСАН НЬ

              Увс аймгийн Давст сумын Мөнххайрхан заставын орлогч дарга, дэслэгч Ж.Лувсаншарав, хилийн харуулын дарга, ахлагч Ү.Одболд нарын амь насыг хөнөөсөн хэрэг 2013 онд гарч байлаа. Байлдагч Н.Алтанхуяг, Д.Отгонхишиг, Ч.Энх-Амар нар дээрх хэргийг үйлдсэн байдаг. Дарга нараа буудаж хөнөөсөн хилчид ОХУ руу хил даван зугтсан. Гэвч оргон зайлснаас нь дөрөв хоногийн дараа тэднийг ОХУ-ын Хилийн тагнуулын албаны цагдаа нар баривчилж, тус улсын хуулийн дагуу Н.Алтанхуягт дөрөв, Д.Отгонхишиг, Ч.Энх-Амгаланд гурван жилийн ял оноосон билээ. Ингээд ялтан шилжүүлэх шугамаар ирж, хилчдийн шүүх хурал болсон байдаг. Шүүх бүрэлдэхүүн Н.Алтанхуягт 25 жил хорих ял оноож, үүнийхээ таван жилийг гянданд, 20 жилийг нь чанга дэглэмтэй хорих ангид эдлүүлэхээр болсон. Харин Д.Отгонхишигийг 20 жил чанга дэглэмтэй хорих ангид ял эдлүүлэхээр шийдвэрлэсэн бол Ч.Энх-Амарыг хүний амь бүрэлгэх гэмт хэрэгт оролцоогүй гэж үзээд хэргийг нь хэрэгсэхгүй болгож байв.

              Энэ бүхнийг дурдсаны учир нь эдгээр хөвгүүд “Цэрэгт очоод ахлагч, захирагчаа буудъя” гэж цэрэгт яваагүй нь тодорхой. Тэднийг Монголын хилийн цэргийн салбарт нуугдаж буй яргалал, тамлал ийм зүйл хийхэд нөлөөлсөн, шууд түлхсэн гэдгийг онцлох хэрэгтэй. Тэд тэсэхээ байгаад ирэхээрээ ахлагч, захирагч нараа буудаж “Энд ийм хууль бус, хүний эрхийг уландаа гишгэсэн, хүний ёсноос гажууд зүйл болж байна шүү” гэдгийг илчилдэг гэсэн үг.

              Иймээс Хууль зүйн сайд О.Алтангэрэл та хилийн цэрэгт бугшсан их яргалал, тамлалд анхаарал хандуулж, ардын хүүхдүүдийг нэг бол эрэмдэг, эсвэл алуурчин, заримыг нь бүр шороонд булдаг тогтолцоог зад татаж, зохих хүмүүст нь хариуцлага тооцож, энэ салбарын идээ бээрийг цэвэрлэж өгнө үү.  Өмнөх дарга нарын амиа алдсан хэрэг дандаа л дарамт шахалт, таарамжгүй харилцаанаас болж гарсныг тэд мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа. Гэвч өнөөдрийг хүртэл ХХЕГ-ынхан алдаагаа засаагүй. Бүр идээ бээр болтол нь даамжруулж байгааг энэ удаагийн хэрэг баталж буй.