ХӨГЖЛИЙН БАНКНААС авсан зээлээ буцааж төлөөгүй чанаргүй зээлдэгчидтэй ТАНИЛЦ

2021-09-15, 1227

Одоогоос 10 жилийн өмнө хөгжлийн томоохон төсөл, хөтөлбөрүүдийг санхүүжүүлэх, аж ахуйн нэгж, компаниудын хөрөнгийн эх үүсвэрийг нь бүрдүүлэх зорилгоор Хөгжлийн банкны тухай хуулийг баталж, Хөгжлийн банкыг байгуулж байв. Гэтэл энэ банк тэгш ойн жил дээрээ дампуурлаа зарлах дээрээ тулаад байна. Өөрөөр хэлбэл, төр, хувийн хэвшлийнхний хариуцлагагүй, хайхрамжгүй байдлаас болж, улсын хэмжээнд ихээхэн хохирол учруулаад зогсохгүй Хөгжлийн банк дахин үйл ажиллагаагаа явуулах боломжгүй болох нь.

Гол шалтгаан нь аж ахуйн нэгжүүд зээлийн эргэн төлөлтөө цаг хугацаанд нь барагдуулаагүй, чанаргүй зээл их хэмжээгээр хуримтлагдсан нь тус банкийг дампуурлын эрмэгт хүргээд буй.

Тус банканд өнөөдрийн байдлаар гурван их наяд төгрөгийн зээлийн үлдэгдэл байгаагаас 1.3 их наядын зээлийг нь эргэн төлөөгүй чанаргүй зээлд орж байгаа гэдэг мэдээллийн албаныхан өгөөд байгаа. Өнгөрсөн хугацаанд тус банкыг удирдаж байсан эрх мэдэлтнүүд хуулийн хариуцлага хүлээх нь битгий хэл эрх мэдэл, албан тушаалаар шагнуулчихсан яваа нь нууц биш. Гэтэл үүний цаана Монгол Улс эдийн засгийн их хэмжээний хохирол амсаж, олон улсад өр, зээлтэй болж үлдэх эрсдэл үүсээд байгаа юм.

Сангийн сайд С.Жавхлан Хөгжлийн банкны чанаргүй зээлийн талаар мэдээлэл өгч тус банкыг татан буух эрсдэлтэй байгаа гэдгийг ч хэлж байлаа. Тэрбээр “Хөгжлийн банкыг цаашид экспорт, импортын чиг баримжаатайгаар түлхүү хөгжүүлнэ. Учир нь, Монгол Улсад худалдааны санхүүжилт дутагдалтай байна. Ингэхдээ Хөгжлийн банкны тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахгүй. Гэхдээ банкны дүрэмд нэмэлт өөрчлөлт оруулна. Энэ оны нэгдүгээр сараас хойш Хөгжлийн банк нэг ч зээл олгоогүй. Тус банкны нийт зээлийн үлдэгдэл гурван их наяд төгрөг байгаагаас нэг их наяд төгрөг нь чанаргүй зээл. Иймд шинэ зээл өгөх чадамжгүй. Банк татан буугдах хэмжээнд хүрч болзошгүй учраас Монголбанк тус банкинд хяналт шалгалт хийж байна. Төсвөөс томоохон зээлийг санхүүжүүлэх боломжгүй тул Хөгжлийн банкийг байгуулсан. Одоогийн балансаар тус банк үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй гэсэн үг. Ойрын хугацаанд бүтцийн өөрчлөлт хийнэ. Чанаргүй зээлээ хурдан эргэн төлүүлэхэд илүүтэй анхаарна” гэх тайлбарыг өгсөн билээ.

Тэгвэл бид Хөгжлийн банкнаас авсан зээлээ эргэн төлөөгүй нэр бүхий компаниудыг танилцуулж байна.

“ГАЗ-ИМПОРТ” ХХК

“Газ-импорт” ХХК нь 2018 оны нэгдүгээр сарын 4-нд Хөгжлийн банкнаас 4.9 тэрбум төгрөгийн зээл эхний ээлжинд хүсэж, 6.89 хувийн хүүтэй гурван жилийн хугацаатай зээл авсан байдаг. Гэвч өнгөрсөн хугацаанд зээлийн эргэн төлөлтөө огт хийгээгүй бөгөөд Хөгжлийн банкнаас дахин зээл хүсэж байсан удаатай. Одоо тус компани 6.8 тэрбум төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй бөгөөд зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа нь энэ онд дуусжээ.

“Газ-импорт” ХХК нь хог хаягдал дахин боловсруулах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд тухайн зээлийг үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл хийх зорилгоор авч байсан гэдэг.

АТГ-аас зээлтэй холбоотойгоор тус компанийн захирал Б.Мягмардоржийг шалгаж, хуулийн байгууллагаас байцаалт авч байлаа. Гэвч уг хэрэг өнөөдрийг хүртэл шийдэгдээгүй байна.

“НВЦ” ХХК

Монголд өндөгний үйлдвэрлэлээ тэргүүлэгч “НВЦ” ХХК Хөгжлийн банкнаас зээл авч, зээлээ эргүүлэн төлөөгүй компанийн нэгээр нэрлэгдээд буй.

Тус компани нь 2017 оны есдүгээр сарын 15-нд Хөгжлийн банкнаас найман хувийн хүүтэй 59 тэрбум төгрөгийн зээл авч байжээ. Хэдий зээлийн эргэн төлөх хугацаа дуусах болоогүй ч эрсдэлтэй зээлдэгчдийн тоонд ороод байгаа гэнэ. Торуулбал, дөрвөн жилийн өмнө авсан найман хувийн хүүтэй зээлийн үлдэгдэл төлбөр өнөөдрийн байдлаар 65.5 тэрбум төгрөгт хүрчээ.

Тухайн компани нь авсан санхүүжилтээрээ 800 мянган ширхэг үржлийн өндөг худалдан авсан ба гурван удаа сүрэг сэлбэсэн. Үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмж худалдан авах гэрээ байгуулж, ашиглалтад оруулан, өдөрт 30 тонн тэжээл үйлдвэрлэх, инкубатор ашиглалтад оруулсан гэдгээ зээл төлөх хугацаандаа мэдүүлсэн байна. Тус компанийн зээлийн эргэн төлөлт 2027 оны есдүгээр сарын 15-нд дуусах юм байна.

“МОНГОЛ ДРАЙ МИЛК” ХХК

Монголд хуурай сүүний үйлдвэрлэл эрхэлж, үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн “Монгол драй милк” ХХК нь 2017 оны тавдугаар сарын 16-нд 42.1 тэрбум төгрөгийн зээлийг 9.75 хувийн хүүтэй зээл авч байжээ.

Тухайн үедээ сүүний 60 цех сумуудад барина гэж зээл авсан бөгөөд 15 сая ам.доллароор нь хуурай сүүний тоног төхөөрөмж Японоос худалдан авахад зарцуулсан хэмээн мэдүүлж байжээ. Тус зээлээ 2023 оны тавдугаар сар хүртэл төлөх бөгөөд одоогийн байдлаар 50.2 тэрбум төгрөгийн зээл үлдээд байгаа гэнэ.

“Монгол драй милк” ХХК ньг Хөгжлийн банкнаас зээл авахад нэр бүхий улстөрчид ил болон далд аргаар нөлөөлсөн байж болзошгүй гэх мэдээллүүд бий. Тус компанийг “Алтай констракшн” ХХК-ийн ерөнхий захирал, Х.Бат-Эрдэнэ болон түүний ах Х.Батбаасан нартай шууд бусаар холбоотой гэдэг бөгөөд улстөрчдийн нөлөөгөөр Хөгжлийн банкнаас зээл авсан гэх хардлага олны дунд байдаг.

“ЦЭЦЭНС МАЙНИНГ ЭНД ЭНЕРЖИ”

Ашигт малтмал хайгуулын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг тус компани 2018 онд Хөгжлийн банкнаас 152.3 тэрбум төгрөгийн зээлийг 7.97 хувийн хүүтэй авч байжээ. Улмаар 2023 хүртэл зээлээ эргэн төлөх хугацаа өгсөн бөгөөд өнөөдр тус компани 146.6 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй байна.

Тухайн компани анх хөрс хуулалтын машин, механизм, нүүрс олборлолтын зориулалттай машин механизм, борлуулалтад ашиглах тээврийн хэрэгсэл, бусад машин, механизм авах зориулалтаар зээлийн хүсэлт гаргаж, төслийн хүрээнд шаардлагатай машин, механизмыг худалдан авахаар “Силвер металл” ХХК-тай “Уул уурхайн зориуллаттай машин, тоног төхөөрөмж худалдах, худалдан авах гэрээ”-г байгуулсан гэдэг.

МБҮ ТРЕЙД ХХК

Тухайн компани нь 2018 оны хоёрдугаар сард Хөгжлийн банкнаас 13.07 хувийн хүүтэй 11.5 тэрбум төгрөгийн зээл авсан байна. Тэгвэл өнөөдөр тус компанийн эргэн төлөх зээл 14.2 тэрбум төгрөгт хүрч, чанаргүй зээлдэгчдийн нэгээр бичигджээ.

"ДЭД БҮТЭЦ ИНЖЕНЕРИН"Г ХХК

2018 оны есдүгээр сард “”Дэд бүтэц инженеринг” ХХК нь 2.1 тэрбум төгрөгийн зээл гаргуулан авч байжээ. Тухайн үедээ үйлдвэрийн байраа өргөтгөх, түүний засвар мөн механик, смарт тоолуур болон тоолуур угсрах түүхий эд буюу эргэлтийн хөрөнгийн санхүүжилтийг шийдүүлэх зорилгоор 11.09 хувийн хүүтэй зээлийг Хөгжлийн банкаар гаргуулж байжээ. Зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа 2023 онд дуусгавар болох хэдий ч тус компани 2.4 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй байна.

Тус компани зээлийн нөхцөлдөө өөрчлөлт оруулах хүсэлт гаргж байсан ч өөрчлөгдөөгүй байна. Харилцагчаас үлдэгдэл санхүүжилт болох 190 сая орчим төгрөгийг авах хүсэлт ирүүлсэн боловч зээлийн зарцуулалтын материал шаардлага хангахгүй байгаа тул нэмэлт тодруулга авахаар харилцагчид мэдэгдсэн гэдэг.

КОМПЛАНТ ХХК

Хөгжлийн банкнаас авсан зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа нь дууссан хэдий ч их хэмжээний үлдэгдэлтэй компанийн нэг нь Комплант ХХК юм.

Тус компани нь 2018 онд 2.8 тэрбум төгрөгийн 11.89 хувийн хүүтэй зээлийг барилга угсралтын ажил, үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл, блок, хавтангийн үйлдвэрлэл, полистрол блок, хавтанг нийлүүлэх зориулалтаар Хөгжлийн банкаар гаргуулж байжээ. Харин зээлийн эргэн төлөх хугацаа энэ оны дөрөвдүгээр сараар дуусгавар болсон хэдий ч 3.3 тэрбум төгрөгийн үлдэгдэлтэй байна.

“МОНГЕМА” ХХК

“Монгема” ХХК нь гадаад худалдаа, барилга угсралтын ажил, махны экспортын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд 2017 онд мөн л үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл хийх зорилгоор Хөгжлийн банкнаас зээл хүсэж байсан.

Тухайн үедээ 10.9 тэрбум төгрөгийг 6.5 хувийн хүүтэй гаргуулж байсан хэдий ч өнөөдөр зээлээ эргүүлэн төлөөгүй зөрчилтэй компанийн нэгээр нэрлэгдээд байна. Тус компани оддогийн байдлаар 12.1 тэрбум төгрөгийг эргүүлэх төлөх ёстой бөгөөд зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа нь 2024 оны аравдугаар сард дуусах аж.

"ПИ СИ ВАЙ" ХХК

Ноос ноолуурын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг тус компани зээлээ хугацаанд нь барагдуулаагүй, хугацаа нь дууссан компанийн нэг юм.

Тус компани нь хоёр төслөөр Хөгжлийн банкнаас нийтдээ дөрвөн тэрбум төгрөгийн зээлийг 2018 онд авсан хэдий ч зээлийн эргэн төлөх хугацаа нь 2019 онд дууссан байна. “Пи Си Вай” ХХК Хөгжлийн банканд 3.8 тэрбум төгрөгийг буцаан төлөөгүй байна.

“МОНГОЛ МАХ ЭКСПО” ХХК

Эргэлтийн хөрөнгө, үйлдвэрийн тоног төхөөрөмж, тээвэр, угсралт, үйлдвэрийн парк шинэчлэлт, автомат удирдлага бүхий хөргөлтийн систем, бусад хөрөнгө оруулалтын зориулалтаар 2017 онд Хөгжлийн банкнаас 31.9 тэрбум төгрөгийн зээл хүсэж байсан “Монгол мах экспо” ХХК нь мөн л их хэмжээний зээлийн үлдэгдэлтэй байна.

Хэдий тус компанийн авсан зээл нь 2020 оны арванхоёрдугаар сард дуусах хэдий ч өнөөдрийн байдлаар авсан зээлээсээ илүү буюу 32.5 тэрбум төгрөгийг Хөгжлийн банканд буцааж төлөх шаардлагатай байгаа юм.

“МОН ЛАА” ХХК

“Мон лаа” ХХК нь 2014 онд Хөгжлийн банкнаас 5.6 тэрбум төгрөгийн зээлийг 10 хувийн хүүтэй авсан хэдий ч эргэн төлөх ёстой хугацаа нь 2017 оны арванхоёрдугаар сард дууссан.

Энэ хугацаанд тус компани 487 сая төгрөгийн эргэн төлөлт хийж өнөөдрийн байдлаар 8.1 тэрбум төгрөгийг төлөөгүй байна. 2005 оны арваннэгдүгээр сарын 21-нд Х.Энхсайхан, Н.Болдхүү, М.Ганбагана нарын хүмүүс байгуулсан. Анх лаа шүдэнз үйлдвэрлэдэг байсан бол яваандаа цэвэр ус савлагааны бизнест хөл тавьсан гэгддэг. Одоо уул уурхайн салбарт үйл ажиллагаа явуулдаг байна. Улсын бүртгэл болон ХАСХОМ зэрэг нээлттэй мэдээллийн санд УИХ-ын гишүүн асан М.Билэгт Мон Лаа ХХК-д тодорхой хувь эзэмшдэг байсан гэх мэдээлэл бий.

“ЭРЭЛ” ХХК

Их хэмжээний зээлээ эргүүлэн төлөөгүй улсад хохирол учруулж буй компанийн нэг нь УИХ-ын гишүүн Б.Эрдэнэбатаар овоглодог “Эрэл ХХК” юм.

2014 онд тус компани Хөгжлийн банкнаас 103.1 тэрбум төгрөгийн зээлийг барилга угсралтын шинэ тоног төхөөрөмж нэвтрүүлэх зорилгоор авч байсан бөгөөд зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа энэ онд дууссан ч их хэмжээний өртэй үлдсэн компани юм.

Тус компани өнөөдрийн байдлаар Хөгжлийн банканд 147.2 тэрбум төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй байна.

“ХӨТӨЛ” ХХК

Мөн л зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа дууссан ч их хэмжээний зээлийн үлдэгдэлтэй компани нь “Хөтөл” ХХК юм. 2012 онд “Хөтөлийн цементийн үйлдвэрийг өргөтгөх төсөл"-өөр 172.5 тэрбум төгрөгийн зээлийг 7.85 хувийн хүүтэй авчээ.

Зээлийн эргэн төлөлтийн хугацаа энэ онд дууссан бөгөөд өнгөрсөн хугацаанд 150 орчим сая төгрөгийн эргэн төлөлт хийж 265.1 тэрбум төгрөгийн зээлийг буцаан төлөөгүй байгаа аж. Тус компани нь Худалдаа хөгжлийн хөгжлийн банкны захирал “Сахал” Д.Эрдэнэбилэгийн хамаарал бүхий компани гэгддэг.

КЬЮ ЭС СИ

Тухайн компани нь 2014 онд 200.4 тэрбум төгрөгийн зээлийг найман хувийн хүүтэй Хөгжлийн банкаар гаргуулж, эргэн төлөөгүй хугацаа нь дууссан байна.