-Аз жаргал ч өөрийн гэсэн нулимстай-

       Монголын шинэ үеийн утга зохиолын нэрт төлөөлөгч, үргэлжилсэн үгийн зохиолын нэрт мастеруудын нэг хэмээгддэг зохиолч П.Баярсайхан 1959 оны энэ өдөр Завхан аймгийн Жавхлант суманд мэндэлжээ.Тэрээр “Хөх туурийн тал”, “Аав өвөл ирнэ”, “Анир гүм нутаг”, “Гэрэл гэгээг хүснэ”, “Хотын онгон”, “Гүн ертөнц” зэрэг өгүүллэг, тууж, романы зургаан ном бүтээж, утга зохиолын шилдгүүдийн эгнээнд хүч түрэн орж ирсэн юм. 1997-2001 онд МЗЭ-ийн Удирдах зөвлөлийн дарга, МҮОНР-д тоймчийн ажил эрхэлж байжээ. 2007 онд 48 насандаа тэнгэрт дэвшсэн түүнд зөвхөн МЗЭ-ийн нэрэмжит шагнал олгосонд нь одоог хүртэл уншигчид сэтгэл дундуур буйгаа илэрхийлдэг.

       Тэрээр “Сармагчин бол сармагчин” өгүүллэгтээ “Аз жаргал ч өөрийн гэсэн нулимстай” хэмээн бичсэн байдаг. Зөвхөн хүн л өөрийн гэсэн нулимстай бус, сэтгэл хөдлөл, мэдрэмж, бидний тэр бүр харж чаддаггүй бүхий л зүйлсийг нулимстай болохыг уншигчдад ойлгуулсан. Ертөнц дээрх хамгийн ариун, нандин зүйл нулимс ч байж мэдэх юм.

      Нэгэн удаа утга зохиол судлаач, шүүмжлэгч Ц.Хасбаатар гуай “П.Баярсайхан бол гэгээн зохиолч” хэмээсэн байдаг. Түүний “Нохойн хэвтэр” тууж нь хар бараан дурсамжиндаа төөрсөн хотын залуугийн ээдрээтэй аж байдлын талаар өгүүлдэг. Тус туужийн гол дүрийн баатар Төмөр үнэн хэрэгтээ баатар ч биш байж болох юм. Гол дүр болгон баатар байх албагүй шүү дээ.

       Зохиолч П.Баярсайхан гуай ёс билэг, итгэл үнэмшил, сүсэг бишрэлийн тухай этгээд, хачин зүйрлэл ашиглан, дүрийн сэтгэл зүйн байдлыг тодорхой өгүүлэн бичдэг. “Нохойн хэвтэр” туужийн гол дүр болох Төмөрийн хар бараан дурсамж, түгшүүртэй сэтгэл зүйн байдал, үхлээс эргэн ирэгсдийг дүрсэлж буй энэ туужаас олж, харах зүйлс гэгээн гэрэлт, сайн сайхан байсан уу гэвэл эргэлзээтэй. Харин цор ганц бидэнд өгч буй гэгээн зүйл бол бүхий л хүн хэрхэн амьдарч, юу бодож, юу хийсэн нь чухал бус, эцсийн эцэст бүгд л хүн хэвээрээ үлдэж, үхэж, үрэгдэнэ гэдгийг л ойлгох юм. Энгийн зүйлс хэдийд ч гэгээн хэвээр үлддэг аж. Бид дэргэдүүр зөрж өнгөрч буй бүхий л гэгээн, сайхан зүйлсээ олж харахгүй өнгөрч буйг П.Баярсайхан бидэнд сануулсан билээ.