АГААР ДУНДААС САЛХИ ТАСЛАН АВАГЧИЙН “ХАЙРЫН ШҮЛГҮҮД”-ЭЭС ТЭМДЭГЛЭХҮЙ

Д. Бямбасүрэн:
Соёл урлаг- Уран зохиол

2024-11-08, 1301

Түүний шүлэгт ийм нэг жигүүртэй мөр байна. Энэ мөртийг уншаад бүр нүдээ аниад, гараа дээш өргөөд агаар дундаас салхи таслан авах гэж оролдсон гээч. Нэг тийм жингүйдэх мэт мэдрэмж төрсөн. Тэгээд дахиад л

“Алгуурхнаар гараа дээш өргөөд

Агаар дундаас салхи таслан авав

Алганд минь хаа нэгтээ шувуу шиг нэг юм

Амьсгалах шиг болоод халуу оргиулна...” гэсэн мөртийг давтан уншаад агаар дундаас юу ч юм олохыг хэдэнтээ хүссэн ч бүтээгүй ээ. Үнэндээ надад цэв хүйтэн, эсвэл бүв бүлээн, халуу шатам гээд аль нь ч мэдрэгдээгүй юм. Угаас мэдрэгдэх ч аргагүй. Учир нь энэ бол зөвхөн түүний мэдрэмж шүү дээ. Өөрөөр хэлбэл, түүний энэ мөрт давтагдашгүй, хэн нэгэн давтсан ч түүнийх л гарцаагүй анхдагч юм байна гэдгийг ойлгосон юм. Цаашлаад,

"Амжиж одоо л чамайг догдлон тэврэхгүй юм бол

Ахиж хэзээ ч халууран өвдөхгүй юм шиг

Хачин гунигт бодол биеэр минь түгэхүй

Алгуурхнаар өсгийгөө өргөөд өлмий дээрээ зогсов би

Анх удаа л тэгж агаар дунд нисэв ээ..." гэх мөртүүдээс харахад тэр мөн агаар дунд нисэж байгаа юм.

Тийм ээ. Агаар. Энэ л түүний тулах, бодох, мэдрэх гол цэг юм байна гэдгийг дээрх хоёр мөртөөс харж болмоор. Сүүлийн мөртөд бол өсгийгөө өргөөд өлмий дээрээ зогсох догдлол дүүрэн, энхрий жаахан охин харагдах шиг. Тийм гэгээн бодол ихэнхдээ тэр насны охидод төрнө. Үгүй бол шүлэгчийн дотор үргэлжид мөрөөдөгч тийм нэг охин оршдогоос гарцаагүй.

Сэтгүүлч М.Мөнхтунгалагийн 2012 онд гаргасан “Хайрын шүлгүүд” номыг уншаад сууж буй минь энэ л дээ. Шүлгийн номыг зүгээр нэг гүйлгэн харах дургүй. Үг, мөрт бүрийг нь мэдэрч, “Ийм үед, ийм нэг мэдрэмжийг авснаар энэ мөртийг бичиж дээ” гэж тухайн бичвэр төрсөн тухай нь төсөөлөн унших гэж хичээдэг. Энэ ч үүднээс түүний шүлгүүдээс тэмдэглэснээ уншигч танд хуваалцаж байна.

Цааш бүгдээрээ дурласан түүнтэй уулзах болно. Дурласныг нь олж илрүүлэхийн тулд дараах мөртүүдийг юуны урьд түүж бичье.

“...Мөнхийн дурлал дунд би тэнгэр мэт оршоод..."

"...Эцэс төгсгөлгүй энэ дурлалын шуналт хүслээс залхнам..."

"Магад үхэж ч мэдэхээр дурласан зүрх..."

"...Шив шинээр дахин нэг дурлана..."

"Яг одоо би дурламаар байна..."

"Өнөөдөр л би чам руу ширтэн байж

Өнө мөнхийн дурлал минь ингээд дуусав..."

"Өрхний оосор даялахуй

Чамд дурласан өдрүүд

Би ийм л гэгээн явсан даа..."

Тийм ээ, мөнхийн дурлал хүнийг яг л тэнгэр мэт амар тайван оршоодог байх. Энэ мөртийг уншихад шууд тайвшрах, хурдтайхан гүйж ирээд амрах шиг юм. Дурлал хэзээ ийм амгалан байлаа. Үргэлж л зүрх догдлуулж, эсвэл савлуур шиг найгуулж, бүр үлээсэн шаар шиг хөөрч байснаа хий нь гаран хагарч шалчийн унах шиг шаналуулж, зүрх зүсэн өвтгөдөггүй юу. Хэрвээ тэнгэр мэт оршоодог бол гарцаагүй мөнхийн дурлал л байж таарах нь. Эндээс би мөнхийн дурлал гэгчийг хайж эхлэв.

Дээр бичсэн хоёр дахь мөртөд дурлалыг шуналт хүсэл хэмээжээ. Тун товчоор бас таагүйгээр хэлбэл дурлана гэдэг шунал мөн. Гэгээнээр хүний сайханд шунаж байгаа хэлбэр шүү дээ. Энэ шунал хүн бүрд бий. Шүлэгч харин энэ хүслээсээ залхаж, ангижирмаар байгаа аж. Алив юм, бүр сайхан зүйл ч хэтэрхээрээ залхаах, мохоох, уйдаах жимрүүгээ ордог. Хөвөлзөн хөөрч, догдлон тэмүүлэх дурлалаас залхах тэр мөч бол ганцаараа хайрлах явдал ч байж мэдэх юм. Гэхдээ хүн зэрэгцэн дурладаг гэж үү. Мэдээж үгүй ганцаараа л дурладаг. Ер дурлалаас залхсан ч удаан үргэлжлэхгүй юм байна. Дахиад л дурлана. Энэ шуналт хүсэл шидэт саваа шиг л биднийг дохиуртчихсан шүү дээ. Тэр дохиурт өртсөн бол залхах гэхээсээ дахин дурлах нь л аврал байх.

Өө тэр, хэлээгүй юу. Өмнөх шүлэгтээ шүлэгч дурлалаас залхсан бол эндээс харин шинээр дурлахыг хүсэж, "Би дурламаар байна" гэж уулгалан, ямар нэгэн гэгээн сайханд хүрэх гэж буй мэт сэрж байна. Дурлахгүй бол угаас амьдралын амт, агаар, үнэрийг хэрхэн мэдрэх. Дурлахгүй бол амьд буйгаа, сэтгэл зүрх ямархнаар аж төрж буйг яахан ойлгох. Дурлах л хэрэгтэй. Яг одоо. Тэгээд дурласан өдрүүд хэчнээн гэгээн байдгийг, дурлаж яваа хүнд хэзээ ч муухай зүйл хийх хүсэл төрөхгүй гэдгийг ойлгоно байх. Дурлал юухнаас ч бодогдоно. Түүнд гэхэд өрхний оосор даялах төдийд л санагдаж.

Харин дээрх мөртүүдийн сүүлд бичсэн мөртөд шүлэгч дурлаж ханаад, хайрлаж эхлэж байна. Яг л дүүлэн нисэж яваад мөчир дээр амсхийн буух шувуу шиг. Хайр. Хамаг бүхнээ бусдад өгөх. Өөрийгөө мартаж өрөөлийн тухай санаж, сэрэх, бодох, өмнөөс нь өвдөх. Хайрын шүлгүүд голлосон энэ номоос тэр чигтээ хайр үнэртэж, мэдрэгдэж, тэмтрэгдэж, өрөөлийн өмнө бүхнээ өгөх сэтгэл зүрхтэй дурласан эмэгтэй хорвоо ертөнцийг гэгээнээр хараад сууж байна.

Уншаад дуусахад үл мэдэгхэн догдолж эхэлсэн зүрхний минь цохилт хурдсаж, нялх энхрий, гэгээн эмзэг эмэгтэйн хамаг нууцыг мэдчихэж байгаа мэт болоод хацар хэсэгтээ ирвэгнэж байснаа улаа бутран халуу шатсаар би алгуур номоо тавьж амсхийгээд, эргэн хэдэн мөр нэхэж харав. Хайраас нэг, хүсэж явдаг хүслийг минь онож буусан нэгэн шүлгийг энд хуваалцъя.

"Өдөр бүхэн өмсдөг

Өдөн хүрмэндээ

Чиний нэрийг өглөө..." гэх мөрт надад хачин их уй бас баяр төрүүлэв. Хайр гэх үг орохоороо л, хайртай гэж хэлсэн байхаар л хайрын шүлэг болдоггүй. Заримдаа алив зүйлийг оноосон үгийг нь хэлэлгүйгээр илэрхийлсэн байх тухайн зүйлийн тухай хамгаас хүчтэй мэдрэмж өгдөг. Нэгэнтээ дурлаад, хайрлаад, бүр явж одсон тэр хайрыг хүн яаж ч чадахгүй. Нээрээ хувцас гэдэг чинь мөнх байж болмоор эд шүү дээ. Элэгдүүлэхгүйгээр хадгалсан ч болох. Элээж өмссөн ч болох. Хүрмээ чамайг гээд санах, бүр нэрийг чинь өгсөн байхад түүнийг алга болгохгүй л бол хаанаас холдох. Тэгж хайрыг дэргэдээ уяж, байлгаж болдог байх нь. Дан ганц хувцас ч биш өөр эд зүйл байж ч болох юм. Ямар гоё санаа вэ. Яагаад ч юм дуу аялаад юундаа чухам чиний нэрийг өгөхөө хайж байна.

Харин цааш өөрт туссан, үнэхээр тэгээд буцан алхмаар байгаа, бүр бүгдийг шинээр эхэлж, өөрийгөө эхнээс нь тун хянамгай бүтээмээр байгаа хүний хувиар басхүү залуу гэгээн насаа үлдээмээр байгаа хэн бүхэнд зориулан,

"Бурхнаас авсан насныхаа

Тэг дунд нь ирчихлээ

Буцаад алхах сан" гэх мөртийг төгсгөл болгоё. Баярлалаа, гэгээнээс гэгээн, ариунаас ариун шүлгүүдэд тань саатлаа. Олон олзтой, онцлох бодолтой, оргилуун хүсэл, бас овоохон ухааралтай өндийж байна. Нээрээ энэхүү номын эзэн та өдөн хүрэмдээ хайртай хүнийхээ нэрийг өгсөн бол уншигч би харин хамгийн хайртай тэмдэглэлийн дэвтэртээ түүнийхээ нэрийг өгчихдөг юм уу...

АГААР ДУНДААС САЛХИ ТАСЛАН АВАГЧИЙН “ХАЙРЫН ШҮЛГҮҮД”-ЭЭС ТЭМДЭГЛЭХҮЙ

АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.