Монгол Улсын эдийн засгийг ойрын хугацаанд сэргээх ганц боломж нь Оюутолгойн төсөл буюу “Рио Тинто” компанитай байгуулсан гэрээгээ Монголын Засгийн газар сайжруулж, чадах эсэх асуудал болоод байна. Зөвхөн манай улс гэлтгүй дэлхий нийтээрээ үүнд анхаарал хандуулж эхэлжээ.
Өнгөрсөн долоо хоногт цар тахлын дөрөв дэх давлагаа дэлхий дахинд эхэлж, эрүүл мэнд эдийн засгийн нөхцөл байдалд сөргөөр нөлөөлөх аюул нүүрлээд буй. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас Өмнөд Африкаас гаралтай мутацлагдсан вирус нь урьд урьдынхаас илүү аюултай хэмээн анхааруулж, дэлхийн томоохон улсууд хилээ хааж, эдийн засгаа хумьж эхэллээ. Дэлхийн зах зээлд газрын тосны үнэ огцом унасан зэргээр эдийн засагт савлагаа үүсгэж, байдал амаргүйд хүрч мэдэхээр байна.
Оюутолгойн гүний уурхайн бүтээн байгуулалтын зардал хэтэрч, хугацаа хойшилсон асуудалд “Рио Тинто” компани хариуцлага хүлээж, шаардлагатай нэмэлт зардлыг санхүүжүүлэх ёстойг Монголын тал анхааруулсан.
Улмаар төрийн эзэмшлийн 34 хувьд ногдох өрийг тэглэж, Монгол Улс тус төслөөс ногдол ашиг авах нөхцөлийг бүрдүүлж ажиллах ёстой гэдэг байр суурийг өнөөдөр Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар хатуу баримталж буй. Хэрэв зээ энэ байр сууриа хэвээр нь хадгалж чадвал цар тахлын нөлөөгөөр хямарсан эдийн засгаа аврах том боломж манайд байна. Гагцхүү Засгийн газар хатуу байр сууриа хамгаалж чадах эсэх нь олны анхааралд байсаар байна.
УИХ-ын 92 дугаар буюу Оюутолгойн ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах тогтоолыг хэрэгжүүлэх ажлын хэсгийг тухайн үеийн Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Л.Оюун-Эрдэнээр ахлуулан 2019 оны арванхоёрдугаар сард байгуулж байсан. Харин Л.ОюунЭрдэнэ Ерөнхий сайдаар томилогдсоноор ажлын хэсгийн ахлагчаар Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатарыг томилж, ажлын хэсэг бараг хоёр жил энэ төсөл дээр ажиллаж байгаа ч өнөөдрийг хүртэл нэгдсэн шийдвэрт хүрч чадаагүй хэвээр.
Ажлын хэсгийн ахлагч Х.Нямбаатар Оюутолгойн гэрээг сайжруулах ажил урагштай байгаа. Хөндлөнгийн шинжээчдийн дүгнэлт ч манай талд гарсан гэх тайлбарыг удаа дараа хийж байв.
Тэрбээр “Рио Тинто" группээс дөрвөн асуудал бүхий саналыг Монгол Улсын Засгийн газарт ирүүлсэн. Нэгдүгээрт, Монгол Улсад ирээдүйд 22 тэрбум төгрөгийн өр үүснэ гэдэг санхүүгийн тооцоолол хийсэн. Энэ нь манай Засгийн газрын 34 хувьд бичигдсэн 1.4 тэрбум ам.долларын өртөг бүхий өрийн бичилт. Энэ өрийн бичилт нь 2009 оноос хойш өнөөдрийг хүртэл хугацаанд буюу 12 жилд хүү, нийлмэл хүүгийн хамт бодогдоод 2.3 тэрбум ам.долларын өртэй болсон. 2051 он болоход энэ өр 22 тэрбум доллар болно. Тиймээс "Рио Тинто" 2.3 тэрбум ам.долларын өрийн 70 хувийг тэглэх санал тавьсан. Ингэснээр ашиг, ногдол ашиг, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар авах хугацаа наашлах боломжтой гэсэн. Хоёрдугаарт, далд уурхайн бүтээн байгуулалтын ажил хойшилсон нь ковидын хүнд үед таагүй үр дүн үзүүлж байна. Монгол Улсын Засгийн газарт нэг их наяд төгрөг буюу 350 сая орчим ам.долларын дэмжлэг үзүүлье гэсэн. Энэ ямар нэгэн татварт хамаарахгүй.
Гуравдугаарт, далд уурхайн бүтээн байгуулалтын зардал 5.4 тэрбум ам.доллароор төлөвлөсөн ч зардлын хэтрэлттэй, цаг хугацааны хувьд хойшилж байгаа. Тиймээс 5.4 тэрбум ам.доллароос хэтэрсэн зардал дээр менежментийн төлбөр авахгүй. Мөн 2028 он хүртэл далд уурхайн бүтээн байгуулалтын зардлын хэтрэлттэй холбоотой баталгааны шимтгэл буюу 1.9 хувийг авахгүй, зогсоох санал гаргасан. Дөрөвдүгээрт, засаглалаа сайжруулъя гэсэн. Ингэснээр Оюутолгойн бүтээн байгуулалтын ажил урагшаа явна” хэмээн мэдэгдсэн.
Тэгвэл саяхан “Оюу толгой” төслийн яриа хэлэлцээтэй холбогдуулж “Рио Тинто” компанийн Гүйцэтгэх захирал Якоб Стаусхольм Монголд айлчлал хийгээд буцав. Энэ үеэр тэрбээр “Монгол Улс дахь үйл ажиллагаандаа анхаарч, аль болох ил тод, нээлттэй хамтарч ажиллахад бэлэн байгаагаа илэрхийлж харилцан итгэлцэлд суурилсан хамтын ажиллагааг шинэ түвшинд хүргэхэд бэлэн” хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн.
Оюутолгойг хэрхэхээс Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын засаглах хугацаа хамаарч мэдэхээр байгаа. Өөрөөр хэлбэл, “Рио тинто”-той хэл амаа ололцож чадахгүй, эдийн засгаа хүндрүүлбэл Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар огцорч мэдэх юм. Тиймээс Оюутолгойн гэрээг сайжруулах нь Монголын эдийн засгийн гарц болоод зогсохгүй улс төрийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг ч шийдэж мэдэх нь.
Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар Оюутолгойн гэрээг Монголын талд ашигтай болох нь эдийн засгийн гарц боллоо |
|