ОХУ-ын алдарт зохиолч Антон П.Чеховын төрсөн дүү Николайдаа хаяглан бичсэн захидлыг хөрвүүлэн хүргэж байна. Чеховын алдарт зохиол, бүтээлүүдээс гадна олон зуун захидал нь өнөө үед хадгалагдан иржээ. Уг захидал нь нэрт зохиолчийн өнөө цагт хадгалагдан үлдсэн захидлуудаас он цагийн хувьд хамгийн сүүлчийнх нь гэнэ. Захидлыг 1886 онд бичсэн бөгөөд тухайн үеэс л Чеховын хамгийн шилдэг бүтээлүүд бичигдэж, хэвлэгдсэн хэмээгддэг билээ.

ДҮҮ НИКОЛАЙДАА

“Чамайг ойлгохгүй байна” гэж олон хүн надад гомдоллож байлаа. Би энэ гомдлынх нь эсрэг хариу хэлж зүрхэлдэггүй. Ньютон, Гёте нар ч хариу хэлж байгаагүй. Харин зөвхөн Христ л үүнд хариу гомдоллож, өөр хэн нэгний тухай бус, өөрийнхөө л тухай сургаалийг ярьж байсан шүү дээ. Хүмүүс чамд гомдоллож байх нь зөв. Бусад хүн өөрийг нь хэчнээн их ойлгож байгааг бид даанч мэдэрдэггүй. Харин чи өөрийгөө ойлгохгүй байвал энэхүү ойлгомжгүй байдал нь зөвхөн чиний буруу. Тэдний буруу биш.

Би чиний хувьд сайн ах болохыг хичээж, түүнийгээ баталж, найз шиг чинь чамайг ойлгож, чин сэтгэлээсээ мэдэрч чадна. Өөрийн таван хуруугаа мэддэг шиг л чиний хамгаас сайхан чанаруудыг мэднэ. Би тэрхүү сайхан зүйлсийг чинь цаг үргэлж үнэлж, гүнээ хүндэлдэг. Хэрэв чи дургүйцэхгүй бол би чиний сайхан талуудыг дурдаж, тоолж болно шүү.

Чиний зөөлнөөс зөөлөн гэмээр сайхан сэтгэл, сайхан сэтгэлийн чинь гүнд орших уужим байдал, мөн хувиа хичээдэггүй, үргэлж бусдад санаа тавьж байдаг гэх зэргийг чамтай хуваалцахад хэвийн гэж бодож байна. Чамд атаархал, үзэн ядалт үгүй. Амьдралынхаа турш алдаж явсан хөгшин эр, араатан амьтдыг ч өрөвдөж, хайрлах энгийнээс энгийн сэтгэлт нэгэн юм, чи. Чамд бусдад байдаггүй ховор авьяас, чадвар байдаг. Тэрхүү авьяас чинь л чамайг дэлхий дээрх олон зуун сая залуусаас илүү дээгүүр байр сууринд аваачдаг. Учир нь дэлхий дээр хоёр сая хүн тутмын ердөө нэг нь л зураач байдаг. Авьяас, чадвар чинь бусад бүх зүйлээс чамайг ангижруулдаг. Хэрэв чи бах мэлхий, аль эсвэл хорхой шавж ч байсан бусад бүхий л хүн чамайг хүндэтгэх л байсан. Учир нь авьяасын өмнө бүхий л зүйлс сул дорой байдаг.

Харин чамд цор ганц л бүтэлгүйтэл бий. Үргэлж ганхаж байдаг хуурамч байр суурь, аз жаргалгүй байдал бүхэн чинь үүнтэй холбоотой. Учир нь чи хэтэрхий соёлгүй. Ийн тулгаж хэлсэнд намайг өршөөгөөрэй. Амьдрал өөрийн гэсэн нөхцөлтэй байдаг. Боловсролтой хүмүүсийн дунд аз жаргалтай амьдрахын тулд чамаас зайлшгүй соёл шаардах болно. Чамд гоц авьяас заяасан байж болох ч чи авьяас болон соёл хоёроо ялгаж, зааглах хэрэгтэй.

Миний бодлоор соёлтой хүн гэж доорх нөхцөлийг хангасан хүнийг хэлдэг:

1. Бусад хүний зан чанарыг хүндэтгэж, үргэлж эелдэг зөөлөн хандах хэрэгтэй. Хэрэв бусад хүн алх, эсвэл лантуу шиг нэгэн ч байсан чи түүний өмнө эелдэг хэвээрээ л байх ёстой. Соёлтой хүн гэрт нь танихгүй хүн зөвшөөрөлгүй орж ирсэн ч түүнийг уучилж, өөрт байгаа бүхий л зүйлсээрээ цайлдаг.
2. Соёлтой хүн зөвхөн гудамжны гуйлгачин, тэнэмэл муурыг өрөвддөггүй. Нүдэндээ олж хараагүй бүхий л зүйлийн өмнөөс зүрх нь өвдөж, өрөвдөх сэтгэлтэй байдаг.
3. Тэд бусдын эд хөрөнгийг хүндэтгэдэг тул тавьсан өрөө хурдан төлдөг.
4. Соёлтой хүн маш бага зүйл дээр ч худал хэлдэггүй. Худалч байдал нь өөрийгөө доромжилж, өөрийг нь илүү дорд болгодог. Соёлтой хүн гудамжинд гэртээ байгаа юм шиг аашилдаггүй. Бусдын дунд өөрийгөө магтаж, хөөргөдөггүй. Бусдад өөрийн итгэл үнэмшлээ хүчээр тулган ярьдаггүй. Тэд ихэвчлэн хүлцэж, дуугаа хурааж, чимээгүй суудаг.
5. Тэд өрөвдөх сэтгэлээ хүчээр гаргаж, өөрийгөө дорд үздэггүй. Бусад хүмүүсийн зүрх сэтгэлийн утсаар тоглодоггүй. Санаандгүй байдлаар буруу үйл хийсэн үедээ маш ихээр санаа алдаж, засаж залруулахыг хүсдэг. Бүхий л зүйл дээр бага ч болов нөлөө үзүүлж, бүдүүлэг, хуучны, хуурамч чанараасаа салсан байдаг.
6. Соёлтой хүмүүс хоосон зүйлсэд дургүй. Тэд хуурамч очир алмазаар чимэглэсэн хий хоосон нэр хүндтэй газарт очих дургүй. Тэд рублийн үнэ цэнийг сайн мэднэ. Өөр хэн нэгэнд хөрөнгө чинээтэй мэт харагдах гэж хичээдэггүй. Жинхэнэ дотоод авьяастай хүн үргэлж харанхуйд байдаг. Зар сурталчилгаа, олны хөлөөс үргэлж зугтааж байх хэрэгтэй.
7. Тэд хүний авьяас чадварыг үнэлдэг, өөрийн сайн чанараа ч хүндэтгэдэг. Амралтын газар, лонх дарснуудыг амьдралынхаа төлөө золиослодог. Гэсэн хэдий ч тэд дуулгавартай хэвээр л байдаг.
8. Соёлтой хүмүүс гоо зүйн асар өндөр мэдрэмжтэй байдаг. Тэд үргэлж худал ярих гэж ухаалаг байхыг шаарддаггүй. Хэрэв уран бүтээлч бол шинэлэг байж, хүнлэг чанартай хүн хэвээрээ үлдэхийг хүсдэг. Тэд согтсон ч архи асгаж, маргааш өглөө нь шартдаггүй. Учир нь тэд гахай биш хүмүүс шүү дээ. Гэхдээ тэд завтай, чөлөөтэй үедээ л архи уудаг гэх мэт...

Соёлтой хүмүүс ийм л байдаг. Соёлтой байхын тулд зохиол гэж нэрийдсэн хэдэн цаасыг эргүүлж, тойруулан уншиж, “Фауст”-аас монолог сурах шаардлагагүй. Шаардлагатай зүйл бол өдөр шөнөгүй, тасралтгүй уншиж, илүү их судалж, судалгааны төлөө тэмцэх хүсэл эрмэлзлэл юм.

Над дээр ирж, хагас шил архи хувааж уугаад унтаарай. Одоо дэмий хоосон бүхий л сэтгэл хөдлөл, мэдрэмжүүдээ өөрөөсөө авч хая. Чи одоо хүүхэд биш. Удахгүй 30 нас хүрнэ. Энэ чинь л цаг хугацаа. Хамгаас хэрцгий.

Би чамайг хүлээж байя. Дэлхий чамайг хүлээж байна, Николай.

МОСКВА хот, 1886 он.