Өнгөрсөн зун орсон борооны улмаас томоохон гол, мөрөн үерлэж, улсын хэмжээнд ноцтой гамшиг нүүрлэсэн. Үерийн улмаас хэд хэдэн хүн амиа алдсан харамсалтай хэрэг гараад байна. Амиа алдсан иргэдийн нэг нь аврах ажиллагаанд оролцож байсан 42 настай, эрэгтэй юм. Тодруулбал, талийгаач Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын Түнхэл багийн иргэдийг ЗИЛ-131 загварын автомашинаараа тээвэрлэж, үерийн аюулаас авран хамгаалж явахдаа гүүрэн дээрээс унаж, осолдсон байдаг. Тэгвэл 30 хүний амь аварч, өөрөө амь эрсэдсэн талийгаач Л.Даваажаргалын гэр бүлд 33 сая төгрөгийн тэтгэмж олгохоор болоод байна. Тодруулбал, Сэлэнгэ аймгийн Мандал сумын ИТХ-ынхан уг асуудлыг хэлэлцэж, хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ болох 550 мянган төгрөгийг 60 сард үржүүлж, 33 сая төгрөгийн тэтгэмж олох шийдвэр гаргасан байна.

Бид талийгаач Л.Даваажаргалын эгчтэй холбогдож, уг асуудлын талаар ярилцлаа.

-Гэр бүлийнхэнд нь гүн эмгэнэл илэрхийлье. Талийгаачийн гэр бүлийнхэн ямархуу байдалтай байна вэ?

                  -Талийгаач миний хоёр дахь дүү байгаа юм. Дөрвөн хүүхэд нь өнчирч, эхнэр нь хар залуугаараа ханиасаа хагацлаа. Аавын хайраар дутаж амьдарна гэхээр төсөөлөхөд ч бэрх өдрүүд өнгөрч байна. Ямартай ч талийгаачийнхаа хойдын буянд зориулж, буян номыг нь хураад л явцгааж байна. Өндөр настай ээж минь өдөр, шөнөгүй хүүгийнхээ араас гашуудаж, дээлтэйгээ хатаж байна. Ороод ирэх юм шиг санаж, хүлээж сууна. Дөрвөн үртэйгээ үлдсэн бэрийгээ их өрөвдөж, хайрлаж байна. Энэ хэд маань яаж амьдарна даа гэж бодохоос ч зүрх зүсэгдээд, гол зурагдаад байна. Амьд хүмүүс хойно аргалах байлгүй дээ л гэж тайвшрах юм. Эрүүл саруул байсан дүү минь хүний төлөө явж байгаад амиа алдчихлаа шүү дээ. Дүүгийнхээ эрэлхэг, баатарлаг, хүнд тусархуу зангаар нь бахархаж байгаа ч өөрөө байхгүй байна гэдэг тэнгэр хөмрөхтэй л адил байна.

-Талийгаачийнх дөрвөн хүүхэдтэй юм уу. Хамгийн бага нь хэдэн настай вэ?

                        -Тиймээ, дөрвөн сайхан үртэй, хамгийн бага нь хоёрдугаар ангийн сурагч. Том нь өнгөрсөн хавар ерөнхий боловсролын сургуулиа дүүргэж, энэ намар оюутан болж байгаа. Хүүхдүүд нь нүдээ хавдтал уйлаад, аавыгаа хүлээдэг. Хамгийн бага нь л аавыгаа эргэж ирэхгүйг ч мэдэхгүй гүйж явах шиг байна даа.

-Осол гардаг өдөр юу болсон юм бэ?

                      -Мандал сумын нутагт долдугаар сарын 4-нөөс үргэлжилсэн аадар бороо орж эхэлсэн. Тэгээд төмөр замын 241, 246 дугаар точикноос нүүлгэн шилжүүлэлт хийх шаардлагатай болсон гэсэн. Сумын Байгаль орчны  газраас ЗИЛ-131 автомашинтай хүмүүсийг аврах ажиллагаанд дайчилсан юм билээ. Мандалаас миний дүүг машинтай нь аврах ажиллагаанд аваад явсан. Ингэхдээ ямар ч аврах ажиллагааны бэлтгэлгүй, зааварчилгаа өгөөгүй, аврах хантааз ч машинд хийгээгүй байна лээ. Мандалаас хоёр ЗИЛ-131 Түнхэл рүү явсан билээ. Мандалаас очихдоо “Түнхэл тур”-ын модон гүүрээр гарсан гэсэн. Өглөө эрт гарахад нь гүүр бага зэрэг хотойсон байсан ч аюулгүй гараад, үерт өртсөн айлуудыг нүүлгэн шилжүүлж, ачаалж, аврах ажиллагаагаа амжилттай зохион байгуулсан байгаа юм. Айлуудын гэр, эд хогшлыг ачаалаад, хүмүүсийг нь тэвшин дээрээ суулгаад бүрий тасарч байхад өглөө гарсан модон гүүрэн дээрээ буцаад ирсэн гэсэн. Тэгээд хүмүүсээ буулгаад, явган гүүрээр гаргасан байна лээ. Энэ үед Байгаль орчны газрынхан, Түнхэл багийн ЗДТГ-ыхан байсан гэсэн. Тэгээд бүх хүнээ гаргаж, аюулгүй болгоод, дүү ганцаараа машинаа унаад, гүүрээр гарч явахад нь нурж, миний дүү машинтайгаа унасан гэсэн. Тэр хавьд байсан хүмүүс голын хоёр талын эргээр л гүйгээд байсан юм шиг байна лээ, миний дүүг хайгаад. Гэхдээ ямар ч аврах боломж байгаагүй гэсэн. Голын урсгалд ямар ч амьд хүн тогтож үлдэх аргагүй байсан.

-Ослын тухай дуудлагыг гэрийнхэнд хэзээ өгсөн юм бэ? 

                 -Тэр өдрийнхөө 22:00 цагийн үед над руу залгаад “Дүү чинь машинтайгаа гол руу уначихлаа” гэж хэлсэн. Тэгээд би эрэгтэй дүүтэйгээ, бэртэйгээ хамт ЗИЛ-131 автомашин унаад, ослын газар руу хөдөлсөн. Хүн эндсэн гэж боддоггүй л юм байна лээ. Голын усанд машиныхаа наана, цаана гараад, хөвөөд л байгаагаар нүдэнд харагдаад байсан. Амьд байгаа гэж бодон бодсоор л ослын газарт очиход байдал шал өөр байсан.Голын ус улаанаараа эргэлдэж, амьд хүн тогтох ямар ч аргагүй байсан. Тэгээд харанхуй болсон учир эрлийн ажиллагааг эхлүүлээгүй юм билээ. Шөнө аврах, эрэн хайх ажиллагааг явуулдаггүй юм билээ. Тэгээд маргааш нь 07:00 цагийн үед дүүгийн минь цогцсыг хайж, хэдэн км-ийн цаанаас олсон.  

-Автомашин нь голын усан дотор харагдаж байсан уу. Осол болох үед цонх нь онгорхой байсан юм  болов уу?

                  -Унаж явсан машин нь гүүрнээс доош 100 метр урссан байна лээ. Орой очиход тэвш нь харагдаад байсан. Голын ус ЗИЛ-131 автомашиныг давсан гүнзгий байсан гэхээр ямар нөхцөл байдалд миний дүү эндсэн нь тодорхой байгаа биз дээ. Машиныг нь татаж гаргахад хүчтэй голын урсгалд бүх цонх, шил нь хагарч, хоёр хаалга нь онгорхой, дэлгээтэй байсан. Хүмүүс уг нь дүүг маань машин дотроо байгаа гэж бодоод, машиныг нь татаж гаргах гээд өдөржин ноцолдсон. Хүний итгэл алдарч дуусдаггүй юм билээ. Амьд байх боломжгүйг нь харсаар байгаа хэрнээ амьд аварчих юм шиг санагдаад байсан. Гэхдээ Түнхэлд ЗИЛ-131 автомашинтай олон хүн бий. Яагаад заавал миний дүүг гол гаргаж, гүүрээр дамжуулж Түнхэл рүү авч явсныг ойлгохгүй байгаа...

-Талийгаачийн ар гэрийнхэнд 33 сая төгрөгийн тэтгэмж олгохоор болсон гэсэн. Энэ тэтгэмжийг нь олгосон уу?

                  -Тийм шийдвэр гарсан гэж сонссон. Гэхдээ одоогоор ар гэрийнхэнд олгосон зүйл алга. Хүний амийг, тэр дундаа хайртай дүүгийнхээ амийг мөнгөөр үнэлэх ямар ч боломжгүй. Дүү минь хувийнхаа ажилд явж байгаад амиа алдчихаагүй. Олон хүний амийг аврах ажиллагаанд гар бие оролцож, зүтгэж яваад амиа алдсан. Байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл шүү дээ. Бид дүүгээ өнгөрснөөс нь хойш ясыг нь өндөлзүүлээд яах вэ гээд нэг ч үг дугараагүй. Харин 33 сая төгрөгийн тэтгэмж олгох шийдвэр гарсан гэдгийг сонсоод гайхлаа. Хүний төлөө явсан дүүгийн минь амийг 33 сая төгрөгөөр үнэлж болохгүй шүү дээ. Хуулиндаа сайн дураараа аврах ажиллагаанд оролцож яваад, амиа алдсан бол аврагчийн цалинг таван жилээр бодож олгодог гэнэ. Гэхдээ энэ нь аврагчийн цалингийн доод хэмжээгээр шүү. Үүнийг нь учир мэдэх хүмүүс тооцоолж, бидэнд хэлсэн. Аврагчийн хамгийн бага цалин 1.4 сая орчим гэнэ. Үүнийг нь 60 сарын хугацаанд тооцож үзэхээр 80 орчим сая төгрөг болж байгаа юм шиг байна лээ. Гэтэл Мандал сумын удирдлагуудад хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр буюу 550 мянган төгрөгөөр тооцоолж, 33 сая төгрөг олгохоор болсон юм шиг байна. Аврагчийн цалингаар бодож, ар гэрийнхэнд тэтгэмж олгодог тухай хэлэхэд “Үлдэгдлийг нь 2024 оны төсөвт суулгаж өгнө” гэж хэлсэн байна лээ. Мэдэхгүй, хүнээ алдчихаад дараа жил нь тэтгэмж нь төсөвт суух болов уу гэж щгорьдож, харж суух бололтой, бид. Хэцүү л шийдвэр шиг санагдаж байна.

-Дүү нь ямар ажил эрхэлдэг байсан бэ? 

                    -Дөрвөн хүүхдээ хоолтой хонохын тулд хоёр дүү минь болохоосоо болохгүй хүртэл нь л зүтгэж, ажилладаг байсан. ЗИЛ-131 автомашинаараа орлого олдог байсан юм. Хувиараа ажиллаж, хөдөлмөрлөдөг байсан гэсэн үг. Тэгээд тэр хоёр маань хичээж байгаад зээлээр орон сууц авсан. Одоо эхнэр нь цалингийн зээлтэй, орон сууцны зээлтэй үлдсэн. Яаж, хэрхэн төлөхийг бид үнэхээр мэдэхгүй байна. Асуудлууд одоо л эхэлж байна даа. Оюутан болж байгаа хүүхдийнх нь сургалтын төлбөрөөс эхлээд ээжийнх нь нуруун дээр ачаа ирсэн. Уг нь аав нь байсан бол ачаа, бараагаа зөөгөөд асуудлаа ижил тэнцүү үүрээд, шийдвэрлээд явах байсан. Улаанбаатар руу явж байгаа хүүхэд нь орох орон ч үгүй, хаана байр түрээслэх вэ, байрны түрээсээ яана аа л гэж байна шүү дээ.

-Танд өөр нэмж хэлэх зүйл байна уу?

                       -Хэрэв Төр, засаг гэж байдаг бол энэ дөрвөн хүүхдийн амьдралыг харж үзээсэй л гэж хүсэх байна. Миний дүү амьд байсан бол хэнээс, юу ч гуйхгүй амьдарч чадна шүү дээ. Даанч харамсалтай зүйл боллоо. Мөн дүүгийн минь араас гашуудаж, гэрийнхэнд санаа зовж байгаа бүх хүнд баярлалаа. Дээрээс нь, Мандал сумынхаа ард иргэдэд талархаж байна. Дүүгийн минь оршуулгын үеэр хүндэтгэл үзүүлж, ЗИЛ-131 автомашины жолооч нар жагсаал хийсэн.