Монголын төрд голдоо ортол гомдож байна. 13 жил болоход хэн нэгнийг “Таны хүү биднээс болж амиа алдчихлаа, эгч ээ” гээд уучлалт гуйгаад хүрээд ирэх болов уу гэж өдөр болгон харуулдсан

    Өнөөдөр долдугаар сарын 1. Өдийгөөс 13 жилийн өмнө төр нь иргэнийхээ өмнөөс гал нээж, таван залуугийн аминд хүрсэн хар түүхтэй өдөр өнөөдөр тохиож байна. Сонгуулийн будлианаас үүдэлтэй иргэдийн эсэргүүцлийн жагсаал эцэстээ үймээн самуун болж, таван халуун амь тасарсан юм. Энэ аймшигт хар өдөр 27-хон настай хүүгээ алдсан ээж Д.Тунгалагтай ярилцлаа.

-Таны бие тавлаг уу. Хүү тань бурхны оронд залраад 13 жил болжээ. Тухайн өдөр юу болсон талаар та манай уншигчдад нэхэн сануулж өгөөч?

         -Бие давгүй дээ. Хүүгээсээ хойш янз бүрийн л юм үзэж явна. Элэгний өвчтэй болж, жилдээ ганц, хоёр удаа эмнэлэгт хэвтэж, эмчилгээ хийлгэдэг боллоо. Хүү минь тэр өдөр Сүхбаатарын талбайн орчимд гэртээ харихаар явж байгаад суманд өртөж, амиа алдсан. Тухайн өдөр талийгаачийн хадмынхан Дорнод аймгаас хонь явуулсан байсан. Тэрийгээ найзтайгаа явж, авчраад манай хашаанд авчирч, уясан юм. Уг нь хонио янзлах гэж ирсэн юм билээ л дээ. Би “Хар шөнө амьтны амь таслаад яах вэ, миний хүү. Маргааш өглөө бол” гэж хэлээд хүүгээ явуулсан. Гэрээс гарахдаа “Ээж ээ, энэ улс оронд чинь айхтар зүйл болж байна шүү. Та дүүг битгий гэрээс гаргаарай. Би гэртээ харилаа” гэж хэлээд л гарсан. Тэгээд л хариагүй, маргааш нь цогцсыг нь хүлээж авсан. Одоо ч тухайн үеийн хэргийг мартаж, санадаг болоод байна даа.

-Хүү тань үймээнд оролцсон юм уу. Цагдаа нар яагаад буудсан юм бол?

        -Үймээнд оролцоогүй. Бусад шиг өдөржин чулуу шидэж, Төв талбайд өнжөөгүй юм. Гэртээ харих замдаа л залуу хүн учраас Төв талбайгаас орсон юм шиг байна лээ. Эсвэл ороогүй ч байж магад. Тэр хавьд явж байгаад цагдаа нарт хөөгдөж байсан залуусын хоморгод өртсөн байх. Гадаад хэргийн яамны урд замд явж байхад гүрээний судас руу нь буудсан байгаа юм. Тэгээд хүү маань цусаа урсгаад зугтаж байхад цагдаа нар араас нь гүйцэж очоод зодсон гэсэн. Түүнийг нь харсан залуус бичлэг хийсэн байсан. Цагдаа нар миний хүүг долдугаар сарын 1-ний хохирогч Ц.Энхбаярын хүүтэй андуурсан юм шиг байна лээ. Уг нь миний хүү цагаан хувцастай явж байхад улаан хувцастай байна гээд буудчихсан гэсэн. Буудсан хүнийг нь ч тэгээд олсон л доо.

-Талийгаач цагдаагийн алба хаагч байсан юм билээ. Тухайн үед орон нутагт ажилладаг байсан юм уу?

        -Дорнод аймгийн Дотоодын хэв журмын цагдаагаар хоёр жил гаруй хугацаанд ажиллаж байсан. Намайг Улаанбаатар хот руу явсан хойгуур удалгүй араас хүрээд ирсэн. Хотод ажил хөөцөлдөж байсан юм. Сүүлд уулзахдаа “Ажиллах газар олсон. Та битгий санаа зовоорой. Удахгүй ажилдаа орно” гэж хэлж байсан. Хүү минь мөрдөст нэгт нөхдийнхөө гарт амиа алдана гэж төсөөлөө ч үгүй байх. Хэлэх ч үг олдоггүй юм. Алба, ажлаа хүндэтгэж, үнэнч, шударгаар ажилладаг байлаа, миний хүү. Одоо ч гэсэн цагдаагийн хувцастай хүн харахаар өөрийн эрхгүй хүү минь бодогдоод байна.

Гадаад хэргийн яамны урд замд явж байхад гүрээний судас руу нь буудсан байгаа юм. Тэгээд хүү маань цусаа урсгаад зугтаж байхад цагдаа нар араас нь гүйцэж очоод зодсон гэсэн.

-Талийгаачийн хүү одоо хаана байдаг вэ?

          -Тэр үед хүү нь хоёр ой гарантай байсан. Одоо 15 настай ханагар сайхан залуу болсон байх даа. Хүүгээ өнгөрснөөс хойш ач хүүтэйгээ уулзаагүй. Бэр маань хүүгээ аваад яваад өгсөн. Тэрнээс хойш холбоо тасарсан даа. Би гэж хүн нэг хүүгээ шороонд булуулчихсан, үлдсэн үр хүүхдээс нь холбоо тасарчихсан “амьтан” л байна. Ядаж нүд анихаасаа өмнө ач хүүтэйгээ уулзах сан гэж бодох юм. Хүүгээсээ хойш хүүтэй нь уулзаагүй болохоор хэзээ нэгэн өдөр уулзах байх гэж горьдоод үхэж чадахгүй юм. Тухайн үед бэр минь Баруун дөрвөн замд хүнсний дэлгүүрт худалдагч хийдэг байсан юм. Хүү минь эхнэртээ хоол унд дөхүүлж өгчихөөд цаашаа явсан байна лээ.Талийгаач миний гурван хүүгийн дундах нь. Би гурван хүү, таван охинтой. Нэг хүүгээ төрд алдчихна гэж яахан санах билээ.

-Танд хүүг тань нас барсан гэдгийг хэзээ хэлсэн юм бэ?

          -Маргааш орой нь. Манай хүргэн рүү хэлсэн байсан. Бид хүүгээ Сүхбаатарын талбайд очсон гэдгийг нь ч мэдээгүй. Гэнэт л нас барсан гэдэг мэдээ ирсэн. Хүүгээ очиж хараад л ухаан алдаад уначихсан байна лээ. Нэг мэдсэн чинь өглөө нь болж, эмнэлэгт байсан.

-13 жил болоход Монголын төр та нараас албан ёсоор уучлалт гуйгаагүй гэдэг. Хөшөө барих алга дарам газар ч өгөөгүй. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?

          -Монголын төрд голдоо ортол гомдож байна. 13 жил болоход хэн нэгнийг уучлалт гуйгаад “Таны хүү биднээс болж амиа алдчихлаа, эгч ээ” гээд хүрээд ирэх болов уу гэж өдөр болгон харуулдсан. Энэ хугацаанд хүүгээ хүлээгээгүй өдөр гэж байхгүй. Толгойтын автобусандаа өнөөдөр биш ч маргааш суугаад ирнэ гэж итгэсэн, даанч миний хүү ирээгүй. Одоо ч хүүгээ ирэхгүй нь гэдэгтээ эвлэрч сууна. Зүүдэндээ хүртэл хүүтэйгээ уулзаж, “Өнөөдөр оройтож очно шүү” гэж хэлж байгаа нь чихэнд сонсогдоод байдаг юм. Хэрэв өнөөдөр амьд байсан бол цагдаагийн албаа нэр төртэй хаагаад л үеийн нөхөдтэйгөө алхаж явах байсан даа. Миний хүү чинь дайчин, ямар ч ажлыг төвөггүй хийдэг эрэмгий хүү байсан юм шүү. Өвөө, аав нь цагдаагийн байгууллагад алба хааж байсан болохоор өөрөө дурлаж цагдаа болсон.

     Сонгууль болохоор л хэдэн хүн гарч ирээд “Хүүгийнхээ талаар ирээд ярилцлага өгөөч” гэх юм. Тэр нь бидний амьдралд нэмэр нөөлөг болж байгаа юм алга. Сонгуульд гарсан хүн болгон л нийгмийн асуудлыг чинь шийдэж өгнө гэж хэлээд л сураггүй алга болчихно. Завхарсан, замбараагүй улс төрийн горийг ч бид амсаж байна даа. Тухайн үед хүүгийн минь оронд 50 сая төгрөг өгч байсан. Гэхдээ тэр мөнгийг бэр минь авч, надад 10 сая төгрөг явуулсан байна лээ. Хүнээ алдчихсан надад тухайн үед мөнгө хэрэггүй байлаа. Хүүгээ л эргүүлж авмаар байсан.  Цаг хугацааны эрхээр амьдрал ахуй хэцүүдэж, ядаж хүүгийн минь оронд улсаас ганц өрөө байр ч болтугай өгдөггүй юм болов уу гэж горьдох юм.

Өвөө, аав нь цагдаагийн байгууллагад алба хааж байсан болохоор өөрөө дурлаж цагдаа болсон

-Та одоо хаана амьдарч байгаа вэ. Хуучин Толгойтын гэртээ амьдрахгүй байгаа бололтой?

           -Хөгшин настай би гэр хороололд ганцаараа байна гэдэг бүтэхгүй юм. Хүүгээ өнгөрснөөс хойш айл айлаар л явж байна. Миний хүү чинь ээж амьтай, миний төлөө хүн байлаа шүү дээ. Одоохондоо бага охиныдоо амьдарч байгаа. Хүү минь нас бараад удаагүй байхад бага охины минь нөхөр БНСУ-д ажиллаж байгаад гэнэт нас барчихсан. Тэгээд хоёр нялх хүүхдийг нь би өсгөөд, хамт амьдарч байгаа. Үр хүүхдийн ард орно гэдэг чинь яасан ч их нүгэл юм дээ...

-Жагсаал, цуглаан болохоор айдаг уу. Эх хүний хувьд дахиж эрдэнэт хүний амь бүү эрсдээсэй гэж бодож суудаг байх.

          -Айлгүй яах вэ. Бүр чичирдэг. Зурагт нээхээр хэн нэгнийг эсэргүүцэх жагсаал, цуглаан болж байна гэхээр л зүрх салагнаад явчихдаг юм. Манай нэг охин “Дүнжингарав” худалдааны төвд ажилладаг. Тэрийгээ л байнга “Төв замаас хол яв. Жагсаал, цуглаан болж байгаа газарт бүү оч” гэдэг. Хүүхдийнхээ ард үлдэх шиг аймшигтай зүйл алга даа. Ядаж намайг буудчихсан бол миний хүү ээж, аавынхаа үргэлжлэл болоод үлдэх байсан.