• Өнөөдөр 2024-03-29

Т.ДОРЖХАНД: Хоёр яам байгуулж байгаа бол хоёрыг нь татан буулгах ёстой

2021-11-04,   761

            УИХ-ын гишүүн Т.Доржхандтай ярилцлаа.
           
          -УИХ-ын намрын чуулганаар 2022 оны улсын төсвийг хэлэлцэж байна. Та сөрөг хүчний гишүүн болж суугаагийн хувьд энэ удаагийн төсвийг хэрхэн харж байна. Эрх баригчдын хэлж байгаа шиг шинэчлэл хийсэн төсөв болж чадсан уу?
 
      -Дэвшилттэй зүйлс бий гэж байгаа. Тухайлбал, эдийн засагчид бид өмнө нь төрийн захиргааны дарга нарын тээврийн зардлыг тэглэх, гадаад томилолтын зардлыг танах, төрийн хийхгүй ажлыг хувийн хэвшлүүд хийе гэдэг дээр байр суурь илэрхийлж байсан. Мөн хөрөнгө оруулалтын зардал нь урсгал төсөв дээр суурилж байна. Өөрөөр хэлбэл, нэг барилга байшин барьдаг. Эндээсээ дахиад олон урсгал зардал гардаг. Үүний үр дүнд төсвийн зардал тэлдэг. Тиймээс энэ байдлыг болъё, илүү хөрөнгө оруулалт дэд бүтэц рүүгээ чиглүүлье гэдэг саналыг гаргаж байсныг хүлээж авсан байна лээ. Гэхдээ зарчмын  алдаа байна. 
 
Бид урьд өмнө нь маш их өндөр алдагдалтай төсөв баталж байсан. Энэ жил ч үүнийгээ аваад үлдчихлээ. ДНБ-ний 5.1 хувийн төсвийн алдагдлын хязгаар байна гээд Төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуульд тусгасан. Энэ жил төсвийн алдагдлыг хуулийн хүрээнд боловсруулсан гээд байгаа. Бодит байдал дээр төсвийн алдагдал ДНБ-ний  8.3 хувь болоод өсчихсөн байгаа юм.
 
        -Гэтэл яагаад төсвийн тогтвортой байдлын тухай хуулиа дагаж мөрдсөн гэж тайлбарлаад байгаа юм бэ?
 
       - Хүүхдийн мөнгийг санхүүжүүлэх мөнгө хэрэгтэй. Энэ нь Ирээдүйн өв сангийн мөнгө байна гэсэн. Энэ мөнгө төсвийн орлогод хамаарахгүй тусдаа хөрөнгө. Төсвийн орлогод энэ мөнгийг аваад ирэхээр тэр хэмжээгээр төсвийн алдагдал нэмэгдэнэ. Энэ нь бичилт дээрээ өсөөгүй мэт харагдавч бодит байдал дээрээ өснө.
          Бид энэ удаагийн төсөвт тэвчиж болох зардлуудаа тэвчээд төсвийн орлогоо бодитоор төсөвлөж, зарлагаа хэмнэж явсан бол төсвийн орлогоо бууруулах боломжтой байв. Зарлагаа тэлчихсэн учраас төсвийн орлогоо өөдрөгөөр төсөөлөхөөс өөр аргагүйд хүрч байгаа юм. Өнөөдөр хил хаачихсан бодит байдал дээрээ нүүрсний экспорт зогсчихсон байхад ирэх жил яаж 36.7 сая тонн нүүрс экспортлох юм бэ. Ингээд л төсвийн алдагдал нэмэгдэж, өрийн хэмжээ өсөж байгаа юм. Засгийн газрын өр өсөх тусам Монгол Улсын эдийн засгийн үнэлгээ, бизнесийн үнэ цэнэ буурна. Мөн Засгийн газар гаднын улсад бонд гаргахаар өндөр зардалтай болчихдог. Тиймээс энэ жил тэвчиж болох зардлаа танаж, төвийн алдагдлаа багасгах боломжтой байлаа. Гэвч төсвийн шинэчлэл хийж чадсангүй.
 
       -Төсвийн зардлыг хэмнэж, зарим зардлаа танах боломж байсан гэлээ. Таныхаар тэвчиж болох ямар зардал байв?
 
       -Төсвийн урсгал зардлыг хоёр төгрөг тутмын нэг нь халамж болчихоод байгаа. Хүүхдийн мөнгө гэхэд 1.4 их наяд төгрөгийн  төсөвтэй байна. Бүх хүүхдэд хавтгайруулж мөнгө олгох нь буруу. Орлогоор нь амьжиргааны түвшингээр ангилах хэрэгтэй.
 
Хоёрдугаарт, эрүүл мэндийн даатгалын сан, нийгмийн даатгалын сан зэрэгт зоригтой шинэчлэл хийх шаардлагатай байгаа юм. Нийгмийн даатгал, тэтгэврийн даатгалын сан сүүлийн жилүүдэд жил болгон 400-500 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай явж байна.
 
Үүнийг төсвөөс санхүүжүүлж байгаа. Тиймээс манайх дорвитой шинэчлэл хийж хөрөнгө оруулалтын зах зээлээ нээмээр байна. Мөн хэмнэж болох зардлуудад он дамнасан барилгын ажлууд орсон байна лээ. Шинээр барилга барихгүй гэж байгаа ч нэршлийг нь өөрчлөөд оруулаад ирсэн байгаа юм. Ингэж болохгүй.
 
      -Төсвийн тэгш хуваарилалт хэрэгтэй гэж ярьдаг ч нэг аймагт хэт өндөр төсөв батлах явдал өнөөдрийг хүртэл байсаар байна. Тухайлбал, энэ жил улсын төсвийн 10 хувийг Хэнтий аймагт зарцуулахаар төсөвлөсөн байна гэдэг шүүмжүүд ч бий. Энэ тухайд?
 
      -Би өмнө нь төсөв хэлэлцэж байхад эдийн засагч хүний хувьд санал гаргаж уриалж байсан. 76 тойрог руу төсөв татдаг байдлыг зогсоож, гишүүд энэ тойргийн хөрөнгө оруулалтаасаа татвалзъя. Ингээд Монгол Улсын хөгжилд хэрэгтэй, ирээдүйд орлого олох томоохон дэд бүтцийн салбарт энэ хөрөнгөө зарцуулах талаар уриалж байсан. Гэтэл тойрогт мөнгө татсан хэвээр байна. Цаашид бид төсвийн алдагдлаа бууруулж, хөгжлийг санхүүжүүлдэг төсөвтэй байх уу гэдэг асуулт гарч ирж байна. Өнөөдрийн байдлаас харахад чадахгүй юм байна.
 
Нэг төгрөгт ногдож байгаа ажил тус бүрд нь өгөөжтэй байна уу гэдгийг харах шаардлагатай. Тэгэхгүй бол эргээд зардал нэхдэг өгөөж байдаггүй. Ийм байдлаар бид 30 жилийн төсөвтэй явж ирлээ.

Цаашид гурван сая иргэнийг орлоготой байлгах, энэ орлого нь вальют болдог байж эдийн засгаа тэлнэ. Үүнийг хийхийг тулд ганц асуудлыг шийдэх юм байна. Төсвийн хууль, мөнгөний бодлоготой ноцолдох ёсгүй байж. Хамгийн чухал нь сонгуулийн системээ өөрчлөх байжээ. Одоогийнхоор гишүүд төсвөөс өөрийн тойрогтоо хөрөнгө оруулалт хийхийг зорьдог. Гэтэл энэ нь зураг төсөлгүй, эрэмбэ дараагүй ийм санал гишүүдэд ирдэг юм байна.

 
Тиймээс манайх 76 жижиг тойрог бус нэг тойрогтой байх ёстой байж. Нэг тойргоос сонгогдсон УИХ-ын гишүүн Монгол Улсынхаа төлөө ажиллах юм байна. Иймд сонгуулийн тогтолцоогоо яаралтай өөрчлөх ёстой.
 
          -Төсвийн хэмнэлт гэж ярьж байгаа ч энэ жил төсвөөс хоёр яам, дөрвөн агентлаг байгуулахаар болсон. Гэтэл энэ хоёр яамыг зайлшгүй байгуулах шаардлага өнөөдөр байна уу?
 
           -Би УИХ-ын гишүүн болоод хэлсэн нэг зүйл нь Монголд хоёр институц хэрэгтэй байна гэсэн. Эдийн засгийн хөгжлийн болон мэдээллийн технологийн институц хэрэгтэй гэж байв. Эдийн засгийн хөгжлийн институц нь  бүх яамдын бодлогыг нэгтгээд салбар хоорондын блансынг тэнцвэржүүлэх шаардлагатай. Урьд нь нэг удаа байгуулсан ч авч чадаагүй учраас татан буулгасан. 
         Мөн манайд мэдээллийн технологи давуу тал болно. Бид технологиор дамжуулаад экспортоо тэлэх асар их боломж бий. Тиймээс энэ хоёр яамыг байгуулж болно. Харин хоёр яам байгуулж байгаа бол хоёрыг нь татан буулгах эсвэл нэгтгэх ёстой. 
 
       -Хоёр яам байгуулах асуудлыг УИХ-аар хэлэлцэж дуусаагүй, хуулийн төсөл батлагдаагүй байгаа. Гэтэл хэдийнээ “Цахим хөгжлийн яам” гэдэг пэйж хуудас ажиллаад эхэлжээ. Төсөвт зардлыг нь суулгаагүй байхад хөрөнгө оруулалт нь хаанаас гараад байна вэ?
 
      -Засгийн газрын PR  ихдээд байна. Би Ерөнхий сайдын зарим бодлогыг дэмждэг. Мэдлэгтэй залуу боловсон хүчнээр кабинетаа бүрдүүлэх нь зөв гэж үздэг. Мэдлэгтэй хэсэг нь төрд ажиллах нь зөв. Гэхдээ нөгөө залуус нь олон нийтэд таалагдах байдлаар, PR талдаа ажиллаж байгаа нь таалагдсангүй. Хөгжиж байгаа улсын төр ингэж ажиллаж болохгүй. Төр нь хийх ажил багадаад ирэхээр илүү иргэдэд таалагдах ажил руугаа орчихдог. Тийшээ орчихлоо.
Хуулийн төслийг хэлэлцүүлэхэд хөрөнгө оруулагч нарын асуудлыг цагаачдын асуудалтай холиод иргэддээ буруу мэдээлэл өгсөн. 50 мянган ам.доллараар гаднын иргэн байр машин худалдаж аваад Монгол Улсад ороод ирэх юм байна гэдэг буруу ойлголт өгч, нийгмээ хуваасан.
     -Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулийг УИХ-аар хэлэлцүүлж байгаад маргаантай асуудлууд гарснаар чимээгүй болчихлоо. Та гаднын санхүүгийн байгууллагад ажиллаж байсан туршлагатай хүний хувьд энэ хуулийн төсөлд ямар байр суурьтай хандаж байгаа бол?
 
        -Би энэ талаар байр сууриа тодорхой илэрхийлж байгаа. Үүнийхээ хариуд зарим хүний дайсан болчихоод байх шиг байна. Гэхдээ мэргэжилтэн хүний хувьд хэлэхээс өөр аргагүй. Дэлхийн эдийн засаг сүүлийн 70 жилд 8-13 хувь өссөн. Үүнд хөрөнгө оруулалт нөлөөлсөн. Хамгийн их хөрөнгө оруулалт татсан улсууд хожигч болчихсон. Гаднын хөрөнгө оруулалтыг татаж, дотоодын хөрөнгө оруулалтаа дэмжих нь 200 улсын эдийн засгаа хөгжүүлэх зарчим. Гэтэл манайд гаднын хөрөнгө оруулалт муухай. Гаднын хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэн хүн нь Хятад гэхчлэнгээр үзэж байна. Хуулийн төслийг хэлэлцүүлэхэд хөрөнгө оруулагч нарын асуудлыг цагаачдын асуудалтай холиод иргэддээ буруу мэдээлэл өгсөн. 50 мянган ам.доллараар гаднын иргэн байр машин худалдаж аваад Монгол Улсад ороод ирэх юм байна гэдэг буруу ойлголт өгч, нийгмээ хуваасан.
 
Би үүнд харамсаж байна. Гаднын хөрөнгө оруулалт оруулахгүй, дотоод бизнесээ дэмжиж чадахгүй байж бид яаж цалин тэтгэврээ нэмэх юм бэ. Хөрөнгө оруулалт оруулж ирж байгаа нь зээл биш шүү дээ. Энэ бол Монгол Улсад хэрэгтэй. Харин хуулийн төслийн тухайд би МАН-ыг шүүмжилж байна. Дөрвөн гишүүн хуулийн төслөө барьж ирээд хоёр нь буцсан. Зарим ахмад гишүүн нь хуулийн төслөө дэмжээгүй. Ингээд хоорондоо муудаж, нийгмээ хуваалаа. Намын бүлэг гэж байгаа бол тэндээ үүнийгээ ярьдаггүй юм уу. Оруулж ирсэн асуудал нь түүхий. Үүнээс болж иргэд буруу мэдээлэл авч хохирч байна. 
 
      -Өчигдөр Байнгын хорооны хуралдаанаар Жолоочийн хариуцлагын даатгалын тухай хуулийг хэлэлцсэн. Энэ хуулийг хэлэлцэх явцад УИХ-ын дэд дарга Т.Аюурсайхан таныг энэ хуульд ашиг сонирхлын зөрчилтэй хэмээн санал өгөхгүй байх тухай ч ярьсан. Энэ талаарх таныг байр суурийг сонирхъё?
 
       -Даатгалын салбарын бизнесийг төр авна гэсэн. Энд нэг сая жолоочийн эрх яригдаж байгаа. Даатгалыг 100 хувь хувийн сектор хийдэг. Дэлхий дээр ганцхан даатгалыг төр хийдэг. Бусдыг нь хувийн хэвшил хийдэг. Ганц төртэй, энэ нь бүгдийг хийдэг байж болохгүй.
 
       Би уг нь ямар тооцоо судалгаан дээр үндэслэж энэ хуулийн төслийг оруулж ирсэн бэ гэдэг зүйлийг ярьсан. Гэтэл та энд байх ёсгүй хүн. Та бол компанитай хүн гэсэн. Аль 26 жилийн өмнө байгуулагдсан компанийг минийх болгоод хамаатуулж ярьсан. Т.Аюурсайхан гишүүн ээ, та намайг ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж байгаа бол Их хурлын гишүүд тэр чигтэй тарах нь. Бүгд ашиг сонирхлын зөрчилтэй учраас Их хурлаа тараачихъя. Би нэр төртэй ажлаа өгөхөд бэлэн байна. Гэхдээ хуулиндаа өөр заалттай. Нэгдүгээрт, УИХ-ын гишүүн өөрийн бизнесийнхээ ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх хууль санаачилбал түүнээсээ татгалзах ёстой.  Хоёрдугаарт, тухайн асуудлаар байр сууриа илэрхийлж болно. гэхдээ санал өгөх эрхгүй л гэдэг юм. Би өнөөдөр кнопоо дараагүй. Гэхдээ ийм байдал дахиад үүсвэл 76 гишүүний дийлэнх нь надтай хамт явна.
 
       -Ярилцсанд баярлалаа.
 

 


Т.ДОРЖХАНД: Хоёр яам байгуулж байгаа бол хоёрыг нь татан буулгах ёстой
АНХААР! Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд ergelt.mn хариуцлага хүлээхгүй.

Нийт сэтгэгдэл: 2
  • Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2021-11-04 13:15:47
    zochin : энэ бол бангладеш
  • Сэтгэгдэл үлдээсэн: 2021-11-04 08:28:12
    Zochin: Доржханд сөрөг хүчин байж юу ч дуугардаггүй. Аргаггүй л МАН-ын захиалгатай үн орж ирсэн юм байна л гэж харагдахаар л байх юм байна шүү.
Шинэ мэдээ
Нийтлэлчид
Монгол Улс, Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, VIII хороо, "Ардын эрх"-ийн байр, Гуравдугаар давхарт Эргэлт.мн редакц
7509-1188