Унхиагүй сайд нарын балгаар уул уурхайн салбар уруудаж, байгаль орчны салбар баларч байна. Өмссөн хувцсаа гайхуулж, өөрийгөө магтаж, сайд гэдгээ дөвийлгөж, олонд танигдах гэж ядаж яваа сайдтай Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн яам, сандал, суудлын төлөө хамтарсан Засгийн газрын газарт шургалж, эцэст нь томилгооноосоо болж, тойрохоо зуруулж мэдэхээр байгаа сайдтай Байгаль орчин уур амьсгалын өөрчлөлтийн яамнаас ч өөдтэй “юм” дуулдахгүй нь.

 Г.Дамдинням, Б.Батбаатар сайд аа, Сэлэнгэ аймгийн Ерөө сум, Бугант тосгон, Хэнтийн салбар уулс сүйдэж дууслаа. Алтанд шунасан нинжа, алт ухах дархан эрхтэй хятадуудын балаг Бугант, Ерөө голыг амыг барьж, ой санг хядаж байгааг мэдэж байна уу. Иймээс бид энэ удаагийн цуврал нийтлэлээ дээрх хоёр сайдад хаяглаж байна.

БУГАНТЫН АЛТЫГ МОНГОЛЧУУДААС ГАДНА ХЯТАДЫН ДОЛООН КОМПАНИ УХАЖ БАЙНА

         Бугантыг ухах “дархан” зөвшөөрөлтэй найман алтны уурхай байгаа гэнэ. “Ашиглалтын лицензтэй” хэмээн даналзаж, Ерөө, Бугант голыг бохирдуулж, Хэнтийн салбар уулсыг сүйтгэх “эрхтэй” найман компаниас гадна Бугантын алтанд эзэн суух компани, техникжсэн нинжа олон. Сэлэнгэ, Ерөө, Бугантын хууль, хяналтынхан түүнийг цээжээрээ хамгаалж, хууль бусаар алт олборлож байгааг нь мэддэг ч халаасаа тэмтрээд, хараагүй юм шиг царайлаад удлаа. Хан Хэнтийн салбар уулсын хойд хэсэгт эзэн сууж, ойн модыг хэдэн мянгаар нь хядаж, Ерөө, Бугант голыг улаанаар нь эргэлдүүлэн алт ухаж байгаа байгаль сүйтгэгчдийн талаарх сурвалжилгыг бид өмнө нь цувралаар хүргэсэн. Ойн гүнд “ноёрхол”-оо тогтоож, Монголын хууль сахиулагчдаар уурхайгаа “хамгаалуулж”, ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрөлгүй ч алт ухаж байгаа хэд хэдэн уурхай байгааг баримттайгаар хүргэсэн билээ. Хууль хяналтын байгууллагынхан шалгалтын ажиллагаа явуулж, зөвшөөрөлгүй компани, аж ахуйн нэгж, иргэдийн техник хэрэгслийг лацдаж, “Дахиж ухахгүй шүү” гэж хэлээд, даваа давахад нь л лац хуулагдаж, тэд байгаль сүйтгэж, алтаа эрдэг нь бичигдээгүй хууль. Үүнийг нь хууль хяналтынхан мэддэг ч яаж ч чаддаггүй. Ийм л эмгэнэлтэй зарчим Бугантыг “булж” байна.

      Бугантад байдаг танил руугаа утас цохилоо, тэр “Угтаа урт нэртэй хууль батлагдаж, ойн сан, голын эрэгт алт ухах зөвшөөрөл гарахгүй гэж байсан ч сүүлийн жилүүдэд ашиглалтын лицензтэй компаниудын тоо олширсон. Бүүр Бугантад хятадууд эзэн суусан. Найман компанийн долоо нь хятад эзэнтэй, хятадтай ажилтантай, хятадын компани гээд бод. Тэдэн рүү хэн ч халдаж чадахгүй. Экологийн цагдаа, аймгийн байгаль орчны газрынхан ирээд, үйл ажиллагааг нь зогсоосон ч тэднийг аймаг орж амжаагүй байхад бүгд ажлаад эхэлдэг. Ганцхан Монгол компанийн эзнийг л аймаг руу аваад явсан сураг дуулдана лээ. Зөвшөөрөлтэй гэх компаниудаас гадна техник хэрэгсэлтэй нинжа олон болсон шүү дээ. Хүмүүс нинжа гэхээр нутгийн ядарсан, амьдралаа зогоож байгаа, ногоон хувинтай иргэнээр л төсөөлөөд байдаг. Тийм хүн Бугантад, тэр дундаа Хэнтийн салбар уулсын аль ч аманд байхгүй. Хэд хэдэн газарт алт олборлож байгаа. 35-ын даваа, Сауд, Алтантүлхүүр уул гээд сэндийчээгүй талбай үлдэхгүй бололтой. Сүүлдээ шинэ газар сэндийчиж, алт хайж эхэллээ. Ерөө гол улаанаар эргэлдэж, хүн, мал ундаалах аргагүй болсон. Бугант гол бүүр амь тасрах нь холгүй байна” хэмээн халаглаж байна.

Саяхан, шалгалт ирлээ гэж баахан сандралдсан сурагтай, Бугантынхан. Хятадууд нь техник хэрэгслээ нууж, хүмүүсээ уулын аманд хоёр, хоёроор нь байрлуулсан гэнэ. Шалгалтын дараа уулын ам, ойн модонд нуусан техник, хүмүүсээ гаргаж ирээд, дахиад л алтаа ухаад эхэлжээ.

САНДАЛ, СУУДЛЫН ТӨЛӨӨ ХЭРҮҮЛ ТЭМЦЭЛ ХИЙЖ БАЙХ ЗУУР ТАНЬ ХЭНТИЙН САЛБАР УУЛСЫН ОЙН САН ДУУСАЖ, УХСАН НҮХ БОЛЛОО, Б.БАТБААТАР, Г.ДАМДИННЯМ САЙД АА

Бугант тосгоны иргэд “Бугант голын өнгөөр шалгалтынхан ууланд ажиллаж байгаа эсэхийг мэдэж болдог шүү дээ. Өнөөдөр шав шар, зунгааралдсан бохирдол ихтэй урсаж байгаа нь шалгалт байхгүй, Бугант голын дээгүүр уурхай ажиллаж байна гэсэн үг. Харин хоёр, гурав хоноод өнгө нь арай цайраад, зунгааралдсан улаан шар өнгө нь шингэрээд ирдэг юм. Тэгэхээр нь шалгалтынхан ирээд ууланд ажиллаж байна даа л гэж бодох хэрэгтэй. Энэ бол нутгийн иргэдийн бичигдээгүй хуулийн дүрэм байгаа юм. Том, том техниктэй уурхайнхан шалгалтынхныг ирэхээр ажиллахаа больчихдог. Шалгалтын багаас нь мэдээлэл нь дамждаг юм уу даа. Бүүр Бугант тосгоны захирагч нь, экологийн цагдаа нь мэдээгүй байхад л уурхайн эзэд шалгалт ирэхийг мэдчихсэн, зогсоочихдог. Тэгээд хуучин идэгдсэн, эвдэгдсэн талбайг мэрж байгаа нутгийн иргэд л баригддаг, торгуулдаг болоод удаж байна. Ер нь манай Бугантад алтны мафийн сүлжээ үүсээд удаж байгаа. Энэ шат дамжлага явсаар байгаад нутгийн иргэд хууль бусаар алт олборлохоо болино. Иргэдийг зогсоо зайгүй торгоод, Эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэж байгаа энэ үед хэн гэмт хэрэгтэн болохыг хүсэх вэ дээ. Уг нь энэ жил хуулиндаа өөрчлөлт оруулж, Бугантын иргэдэд Бичил уурхайн зориулалтаар зөвшөөрөл олгох сураг дуулдсан. Энэ сургаар нутгийн иргэд нөхөрлөл байгуулж, бичиг баримтаа бүрдүүлээд, ууланд гарахгүй хүлээсэн ч талаар боллоо. Энэ бол гөлөг төөрүүлэх ажиллагаа байжээ. Худлаа амлалт, хүлээлтээр техникжсэн хууль бус уурхайнхан л хожлоо. Тэд нутгийн иргэдийн нүднээс далд дураараа алтаа ухлаа шүү дээ. Бид энд зөвшөөрөл хүлээгээд байдаг, тэд ууланд зөвшөөрөлгүй ухаад байна” хэмээн ам уралдан ярьж байна.