Өнгөрөгч баасан гарагийн орой Хууль зүй, дотоод хэргийн сайдын тамгаа гардаж авсан Б.Энхбаяр амралтын хоёр өдөр ялын бодлогыг чангатгах багц хуулийн төсөл боловсруулжээ. Түүнийгээ өчигдөр цухас танилцуулав. Маргаашийн Засгийн газрын хуралдаанаар оруулж, дараа нь УИХ-ын чуулганаар яаралтай хэлэлцүүлж батлуулах гэнэ. Агуулга нь, Хүүхдийг хүчиндэх, хөнөөх, худалдаалах хэргийн ялыг 25 жил болгож нэмэх, Мөрдөн шалгах ажиллагааны нууц задруулсан төрийн албан хаагчийг 1-5 жил хорих, төрд ажиллах эрхийг бүх насаар хасах, Согтуу үедээ жолоо барьсан этгээдийг гэмт хэрэгтэнд тооцож ял оноох, Гэр бүлийн шүүх байгуулж, эцэг эхийн хариуцлагыг хуулиар чангалах тухай тусгажээ.
Орон шоронгоор олон жил дамжсан Г.Гантулга гэгч этгээд 12 настай охиныг хөнөөсөн жигшүүрт хэргийн жихүүцэл нийгмээс арилаагүй байна. Ар гэрийнхнийх нь нулимс хатаагүй, зурагных нь өмнө зул өргөөд ердөө дөрөвхөн хонож байна. Яг энэ үед ялын бодлогыг чангатгаж, бага насны хүүхдийн хөнөөх, хүчиндэх, худалдаалах хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацааг 30 жил, ногдуулах ялыг 25 жил болгож, хугацаанаас нь өмнө суллахгүй байхаар хатуу хуульчлахаар болсон нь цагаа олов.
Гэвч хүүхдийн эсрэг гэмт хэргийн ялын бодлогыг чангатгахтай хамтатган Согтуу жолоочийг гэмт хэрэгтэнд тооцож ял оноох, Мөрдөн шалгах ажиллагааны нууц задруулсан төрийн албан хаагчийн төрд ажиллах эрхийг бүх насаар хасах хоёр өөрчлөлт оруулж ирсэн нь “гуя дагуулж хүзүү” гэгч болов. Аль аль заалтыг нь нухацтайгаар авч үзье.
ХАГАС ЖИЛИЙН ДАРАА ХӨДӨЛМӨРИЙН НАСНЫХНЫ ХАГАС НЬ “ЯЛТАЙ” ГЭСЭН БҮРТГЭЛТЭЙ БОЛОХ ВИЙ...
Нэн түрүүнд, “сэлэм эргүүлсэн” согтуу жолооч нарыг өмөөрөх гэсэнгүй. Өмөөрөх өнцөг ч үгүй. Асуудлын гол нь, согтуу жолоочийг гэмт хэрэгтэнд тооцож, ял өгдөг боллоо гээд яг бодит байдал дээр согтуугаар жолоо барих гэмт хэрэг буурах уу гэдэг асуулт. Практик дээр буулгаж бодоод үзье. Жишээ нь, хамгийн жигшүүрт хүчингийн гэмт хэрэг 20 жилийн хорих ялтай. Хүчирхийлэгчид энэ 20 гэх тоог өөрийн нас шигээ сайн мэднэ. Гэвч хүчингийн хэргийн тоо буурдаггүй, жил тутам 400-500 хэрэг үйлдэгддэг. Статистик сөхвөл, 2021 онд 439, 2022 онд 550 болоод нэмэгдчихсэн байх жишээтэй. Хар тамхи хэрэглэх гэмт хэрэг таван жилийн хорих ялтай. Сонирхогч ч бай, сүлжээний архаг хэрэглэгч ч бай, баригдвал ямар ял авахаа сайн мэднэ. Гэвч одоо шоронд хар тамхины хэрэгтэй залуучууд л хамгийн олон байна. Өөрөөр хэлбэл, авах ял нь үйлдэх гэмт хэргийг нь зогсоох хүчин зүйл болж чадахгүй байна гэсэн үг. Үүнтэй адилаар, жолооч бүр “уусан үедээ жолоо баривал урдах замаа хянаж чадахгүй, хүн мөргөх аюулгүй, тэгвэл ял авна” гэдгээ мэднэ. Мэддэг хэрнээ л жолооны ард сууж байна гэсэн үг. Тэгэхээр согтуу жолооч нарыг таван жилээр яллаж шоронд хориод, эсвэл хөл гарт нь цахим гав зүүлгээд, албан хөдөлмөр хийлгээд ч “согтуу жолооч”-ийн гэх гэмт хэрэг буурахгүй байхыг үгүйсгэх аргагүй. Тэгвэл яах вэ гэдэг асуудал гарч ирнэ. Одоо хоригдож буй 4200 хоригдол дээр нэмээд ял өгөөд л явуулаад л байх уу. Тэгвэл Монголын шорон ачааллаа даах уу.
Өнгөрсөн зургадугаар сарын 10-нд ЦЕГ-аас “Уусан бол бүү жолоод” гэх нэгдсэн хяналт шалгалтыг явуулж, 887 цэгт 2000 цагдаа зогсоосон. Ингэхдээ нийт 655 согтуу жолоочийг илрүүлэн саатуулж байв. Хууль зүйн сайд Б.Энхбаяр “Архины хэмжээ, согтолтын зэрэг харгалзахгүйгээр гэмт хэрэгтэнд тооцно” гэж хэлсэн. Хэрвээ согтуу жолооч нарыг гэмт хэрэгтэнд тооцож ял өгдөг болсны дараа ч согтуугаар жолоо барих гэмт хэрэг буурахгүй бол хоногт дунджаар 500 хүн хорих руу ачигддаг болно гэсэн үг. Яахав бүгд хоригдол болохгүй ч бүгд ялтай болно. Тал нь тэндээ хорих ялтай үлдээд, нэг хэсэг нь хөл, гартаа цахим гавтай, амьдардаг аймаг, дүүргээсээ гарч болохгүй хатуу нөхцөлтэй суллагдана, нөгөө хэсэг нь албадан хөдөлмөр эрхлэнэ гэсэн үг.
Яг энэ янзаар цааш явбал, хагас жилийн дараа гэхэд хөдөлмөрийн насны хүн амын талаас илүү нь хуулийн байгууллагад “Ялтай” гэсэн бүртгэлтэй болж хувирна. Статистик харвал, 2022 онд улсын хэмжээнд 35 мянган гэмт хэрэг бүртгэгдсэн. 2021 онтой харьцуулахад, 9911 гэмт хэргээр буюу 39 хувиар өссөн дүн. Улмаар өнгөрсөн онд шүүхээс торгох ялаар 8165 хүн, нийтэд тустай ажил хийлгэх ялаар 1552 хүн, хорих ялаар 2919 хүн, зорчих эрхийг хязгаарлах ялаар 1761 хүн буюу нийт 14 мянган хүнд дээрх дөрвөн төрлийн ялыг оноосон байх аж. Харин согтуу жолооч нарт ял оноодог болсноор ял авах хүмүүсийн тоо даруй 2-3 дахин нэмэгдэнэ.
Юу гэх гээд байна гэхээр, согтуу жолооч нарыг гэмт хэрэгтэн болгож, ялын бодлогыг нь чангалах нь тэдэнтэй тэмцэх оновчтой арга зам биш. Харин ч эсрэгээрээ гэмт хэргийн тоогоороо тэргүүлдэг, “шоронжсон” улс болж харагдах биз. Нөгөө талаар, согтуу жолооч нарт ял оноодог болсноор төрийн томчууд, тэдний танил тал, хамаарал бүхий этгээдүүдийн ял завшилт замаа алдана. Хамгийн сүүлийн жишээ, хичээлээ тараад харьж явсан хоёр хүүхдийг хашлагатай хавсруулан дайрч гэмтээсэн Ч.Маралмаад шүүхээс Хан-Уул дүүргээс хоёр жил гарахгүй байх буюу зорчих эрх хязгаарлах, тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхийг гурван жилээр хасах ял оноосон. Гэтэл Ч.Маралмаа анхнаасаа тээврийн хэрэгсэл жолоодох эрхгүй байсан, нөгөөтээгүүр орон гэр нь ч, оффис нь ч Хан-Уул дүүрэгт байрладаг. Тэгэхээр Ч.Маралмаад шүүхээс ямар ч ял оноогоогүй адил. Бас нэг жишээ, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодож, хашлага даван “нисэж” явсан нэг төрийн түшээ одоо ч төрийн ордонд хууль яриад сууж л байна.
Тэгэхээр согтуу жолооч нартай тэмцэхийн тулд эхлээд углуургаар нь буюу ухамсартай нь, архины хэрэглээтэй нь тэмцэх ёстой. Архины хэрэглээ хавтгай чигээрээ байвал согтуу жолооч нар төдий чинээгээр байсаар л байна гэсэн үг. Харин архины хэрэглээг бууруулахын тулд Ардын нам ард түмний амьдралын чанарыг сайжруулах, ажилгүйдэл, ядуурлыг зогсоох, залуучуудынхаа хөгжилд анхаарах үндсэн ажлаа хийсэн шиг хийх хэрэгтэй.
СОНГУУЛЬ ХАЯАНД ИРЖ, МАН-ЫНХАН АВЛИГА, АЛБАН ТУШААЛЫН ГЭМТ ХЭРГҮҮДЭЭ НУУЦЛАХЫН ТУЛД “МӨРДӨН ШАЛГАХ АЖИЛЛАГААНЫ НУУЦ ЗАДРУУЛБАЛ ХОРИНО” ГЭХ "ХУУЛИЙН СҮРДҮҮЛЭГ” ХИЙЖ ЭХЛЭВ ҮҮ
Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаяр Мөрдөн байцаах ажиллагааны нууц задруулсан төрийн албан хаагчдыг 1-5 жил хорих, төрд ажиллах эрхийг бүх насаар нь хасах хатуу заалт оруулж ирлээ. Уг нь 2020 оны арванхоёрдугаар сард УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар Шүүхийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцэж байх үед одоогийн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаяр “Бид өөрсдөө иргэдийнхээ үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх эрхийг шоронд хийхгүй гэдэг хууль гаргачихсан шүү дээ. Үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх гэдэг эрхийн цаана хүний мэдэх эрх, төрөө хянах эрх яваад байгаа юм. Хүний хамгийн суурь энэ эрхүүдийг хязгаарлах, шоронжуулах бодлого байж таарахгүй. МАН шоронжуулах бодлого барьж байгаа бол би хувьдаа хэзээ ч дэмжихгүй” гэж байсан удаатай. Гэтэл өчигдөр Б.Энхбаяр “Хүн мэдэх эрхтэй, төрөө хянах эрхтэй” гэсэн дээрх байр сууриныхаа яг эсрэг буюу “Мөрдөн байцаалтын нууц задруулсан бол хорино, эсвэл төрд ажиллах эрхийг нь бүх насаар нь хасна” гэж ярив.
Иргэдийн мэдэх эрхийг, төрөө хянах эрхийг хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд хангаж буй. Харин Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаярын санаачилсан хуулийн төслөөр бол бүх мэдээлэл “мөрдөн байцаах ажиллагааны нууц” гэх хана хэрэмний цаана хамгаалалтад орж, хэвлэл мэдээллийнхэн хоосон хана тэмтэрч, эцсийн цэгт иргэдийн мэдэх эрх хангагдахаа болино гэсэн үг. Жишээ нь, “ЖДҮ”-гийн хулгай, Хөгжлийн банкны хулгай, Нүүрсний хулгай гэх мэт дуулиант хэргүүд, тэндээс салбарласан авлига, албан тушаалын хэргүүдийг эх сурвалжийн мэдээллээр хэвлэл мэдээллийнхэн нийгэмд ил болгосон. Харин Б.Энхбаярын хууль батлагдвал таван жил хоригдоно, эсвэл төрд ажиллах эрхээ хасуулна гэдгээ мэдсээр байж хэвлэлийнхэнд хэн ч мэдээлэл дамжуулахыг хүсэхгүй. “Тэр дарга тэдэн төгрөгийн авлига авсан байсан” гэх ганц өгүүлбэрийн төлөө төрд ажиллах эрхээ насаараа хасуулах “тэнэг” төрийн албан хаагч байхгүй. Ингэснээр төрийн томчуудын авлига, албан тушаалын гэмт хэргүүд “мөрдөн байцаах ажиллагааны нууц” гэх малгайн доор нууцлагдана гэсэн үг. Магад, МАН-ынхан авлига, албан тушаалын хэргүүд нь ар араасаа илэрч буйд айдастай байгаа учраас Б.Энхбаяраар түрүү барьж, “мөрдөн шалгах ажиллагааны нууц задруулбал хорино, төрд ажиллах эрхийг бүх насаар нь хасна” гэх хуулийн сүрдүүлэг хийлгэж байж ч болох.
Ямартай ч, Засгийн газрын маргаашийн хуралдаан, түүний дараа УИХ-ын чуулганаар Б.Энхбаярын боловсруулсан дээрх хуулийн төслүүд хэрхэн хэлэлцэгдэхийг харах л үлдэж байна.
ХОНОГТ 500 ХОРИГДОЛ ХОРИХ РУУ АЧИГДААД ЭХЭЛБЭЛ ТЭЖЭЭЖ ДИЙЛЭХГҮЙ ЮМ БИШ ҮҮ, Б.ЭНХБАЯР САЙД АА |
|