Сүүлийн үед шинээр гарч буй Монгол кинонуудаас үзлээ. Үнэндээ л аллага, буудалцаан, хар тамхи, зугаа цэнгэлийн сурталчилгаа гэмээр л харагдах юм. Дүрүүд нь нэг л их мөнгө олохын төлөө тэмцэлдсэн, нэгнээ алсан, хар тамхи татсан улс. Дэлгэцийн урлаг бол зохиолоороо дамжуулан илэрхийлж буй санаагаараа нийгэмд нөлөөлж, ихэнхдээ нийгмээ тольдон дуугардаг төрөл. Нэмээд жүжигчдийн ур чадвар, тоглолтыг бидэнд дэлгэн харуулдаг.
Гэтэл продакшн продакшнаараа хуваагдчихаад л зодоон, нүдээн, алаан хядаан үзүүлэхээс хэтрэхгүй юм.
Санаа нь аль 1980-аад оны Америк кинонуудыг л дуурайгаад буй бололтой. Дуурайж болох ч юуг, хэрхэн гэдгийг бодмоор байгаа юм. Техник технологи хөгжсөн эрин зуунд бид хүсвэл дэлхийн шилдэг, алдартай бүх л бүтээлийг хайгаад үзчих боломжтой болсон. Үүнийг монгол уран бүтээлчид мөнгө хөрөнгө, цагаа үрэн байж хуулж хийх ямар ч шаардлагагүй. Тэгээд бүр нэг анги ч биш цувралаар хүргэнэ гээч. Тухайлбал, "Фантастик" продакшны "Зура" цуврал байна. Машин дундуур гүйлдээд л, баруун, солгойгүй буудалцаж, хөөцөлдөөд нэг нэгээр нь алсаар дуусдаг. Эрх мэдэлтнүүдтэй тэмцээд буй санааг нь ойлгож байгаа ч түүнийгээ нэг л бүтээлдээ зангидаж, шингээж болдоггүй хэрэг үү. Ер нь энэ нэг санаа, нэг хийцээ улиг болтол давтахаа болих хэрэгтэй. Үзэгчид одоо барагтаа юманд гайхахаа больсон. Үүнийг бодож арай өөрөөр сэтгэж, илүү гэгээн сайхан руу урин дуудсан, бодож, санах руу нь хөтөлсөн, уран бүтээлчдийн хувьд өөрсдөө ч өссөн бүтээл хийж сурмаар байна. Үгүй ядаж сэдэв сэдвээр нь ангилан хийж болохгүй гэж үү. Солонгост эхлээд хоол хүнсний соёлоо харуулчихаад, дараа нь ард түмнийхээ хүн чанар, мөн чанарыг харуулсан бүтээл гээд бүр нарийн бодлоготойгоор төлөвлөгөөтэйгээр кино хийж буйг цөм харж байгаа.
Тэдний амжилттай байгаагийн гол нь л санаагаа тултал бүтээл болгож чадаж буй энэхүү ур чадвар нь.
Манайд мэдээж ганц “Фантастик" продакшнаар зогсохгүй "OI”, “Этик", гээд бүгдээрээ ижил байдлаар бүтээлээ хийх юм. Бүр хувь уран бүтээлчид ч ялгаагүй. Одоо дэлгэцээр гарч буй "Эрдэнэсийн арал" уран сайхны кино байна. Өнөө л тэмцэл, аллага, буудалцаан. Мэдээж энэ бүхэн хэлбэр, хийц, санаа адил буйгийн гол үндэс нь кино зохиол. Дэлхийн хөгжилтэй орнуудад, тухайлбал Солонгост гэхэд бүхэл бүтэн кино баг ажиллаж, түүн дээрээ олон сар жилээр нухацтай суудаг. Манайд болохоор хэн дуртай уран бүтээлч нь кино зохиол бичээд, хальт мөлтхөн сууж ажилласан болоод дүрүүдээ өрөөд гаргачихна. Үзэхээр дүрс, өнгө, дуу, жүжигчдийн тоглолтоор тордоод, тордоод даравч далдайна, булавч бултайхын үлгэрээр зохиолын муу нь мэдэгддэг. Аятайхан зохиолтой, бүр нэг зохиол дээрээ сууж ажилласан, бодсон, хүнд эндээс юуг хүргэх үү гэдэг нь ч тодорхой кино гэвэл сүүлд үзсэнээс "Трио" л байлаа. Монгол ёс уламжлал, эх, үрийн хайр, даунтай хүүхдийн тухай гээд үзэх, бодох юмтай. Тухайн бүтээлийн тэр цаад хэлэх гээд буй санаа, үзэгчдийг хөтлөн очиж буй уламжлалт заншил, монгол хүн атлаа мэддэггүй ёс гээд авууштай. Мөн уйлалт л нь ихэдсэн болохоос хийцээрээ хуучны монгол кинонд тун ойртсон "Шар гэгээ" байна. Лав л буудалцаад байгаагүй.
Ингэж сэтгэл зүрх, ухаан бодол тойрсон, үзээд нэгийг бодож, хоёрыг тунгаах бүтээл хиймээр байна аа, уран бүтээлчид ээ.
Одоо энэ аллага, буудалцаан, хар тамхи, ёс бус үйлдэл дүүрэн кинонуудаа больё оо. Хүн хөнөөх ийм амархан гэдгийг хүнд хэлж өглөө гээд ямар хэрэгтэй гэж. Заавал гэмт хэргийн шинжтэй, зодоон нүдээнтэйг нь дуурайлаа гээд дэлхийн хэмжээнд очиж, Монголын кино урлаг тэдэнтэй мөр зэрэгцэж буй зүйл биш шүү дээ. Эхний ээлжинд ард түмэнд өнөөдөр юу үзүүлбэл болох уу гэдгийг бодож, дуурайхаас илүү өөрсдөө сэтгэж юм хийдэг болмоор байна.
АЛЛАГА, БУУДАЛЦААН, ХАР ТАМХИ СУРТАЛЧИЛДАГ КИНО ХИЙХЭЭ БОЛЬЁ ОО, УРАН БҮТЭЭЛЧИД ЭЭ |
|