-ХҮМҮҮС НАД РУУ “ЧИ ЖҮЖИГЧИН ЦЭВЭЭНРАВДАНГИЙН ХҮҮ ЮМ УУ” ГЭЭД ИНЭЭМСЭГЛЭДЭГ-

-За хө, ангийн үнэмлэхээ өгнө өө

-Юун ангийн үнэмлэх

-Яагаа вэ анчдын нийгэмлэгийн гишүүний үнэмлэхээ, за түргэл түргэл

-Надад тийм юм байхгүй

-Тэгвэл буугаа гаргаад ир

-Ямар буу би тийм буу шийдэм хэрэглэдэггүй

-Чи тэгээд юугаар ан хийдэг юм

-Би энэ яваа насандаа оготны хамраас ч цус гаргаж үзээгүй хүн шүү дээ” гэхэд ангийн байцаагч Нанзад “За хө уучлаарай, би шинээр ирсэн хэн бүхнийг шалгах ёстой юм” гэх "Говийн зэрэглээ" киноны энэ хэсэгт монголчууд дуртай. Ангийн байцаагч Нанзадын дүрд нэрт жүжигчин Н.Цэвээнравдан тоглосон юм. Тэрээр “Ирж яваа цаг” киноны Шагдар, “Би чамд хайртай” киноны Балбар, “Ингэх гээд байсан юм” киноны Дэрмээгийн дүрээр ард түмнийхээ зүрх сэтгэлд хоногшсон билээ. Бид түүний отгон хүү УДЭТ-ийн жүжигчин Төгсбилэгтэй аавынх нь талаар ярилцлаа.

-Таныг хоёр настай байхад тань аав нь бурхан болсон юм билээ. Тэгэхээр таныг аавынхаа тухай бусдаас сонсох, сонссоноо төсөөлөх, бодох дуртай болов уу гэж бодож байна. 

      -Би ээжээсээ аавынхаа тухай сонсох дуртай. Ээж бидэнд аавын тухай дурсахдаа “Аав чинь надад хэзээ ч уурлаж, бухимдлаа илэрхийлж байгаагүй юм шүү” гэх богинохон мөртлөө ямар хүн байсан бэ гэдгийг бүрэн дүүрэн илтгэх товчхон үгээр хариулдаг. Ээжийнхээ хэлснээр би аавыгаа төсөөлөхдөө их дөлгөөн тайван, амгалан, цайлган хүн байж дээ гэж боддог юм. Би дөрвөн ахтай. Том ах сургуульд орчихсон байхад аавыг бурхан болсон гэж ярьдаг юм. Ах нар минь надад аавын тухай “Аав яг л бидний найз юм шиг байдаг байсан. Бидний хүсэл, мөрөөдлийг сонсдог, бидний хүссэнээр тоглодог, илэн далангүй ярилцдаг хүн байсан” гэж дурсдаг. 

-Харин уран бүтээлчид болон найзуудтай нь та ажил мэргэжлийн хувьд харилцаа холбоотой байх. Тэднээс аавынхаа тухай сонсох үнэ цэнтэй биз дээ?

   -Тэгэлгүй яах вэ. Аав минь эвлэгхэн хоолойтой байсан гэдэг. Тэр дундаа Эрвэгэрхэн дууг дуулуулахаараа нүд нь гялалзаад янзын сайхан нүүрний хувиралтай дуулдаг байсан гэж ээж минь ярьдаг. Бас их сайхан зурдаг байсан юм билээ. Өөрийгөө зурсан хөрөг нь бий. Солгой гараараа бичдэг, зурдаг байлаа. Мөн сайхан шүлэг бичдэг байсан юм билээ. УГЗ Н.Ганхуяг багшийн аавын минь гэгээн дурсгалд зориулсан “Намаас өмнө урлаг байсан юм” гэх сайхан ном бий. Би тэр номноос аавынхаа тухай ихийг мэдэж авсан. Аавыг минь дурсаж, олон түмэнд эргэн сануулж, бахархан ярьдаг уран бүтээлчдэд баярладаг.

-Би таныг аавынхаа тоглосон кинонуудыг үзэж байгаад жүжигчин болохоор шийдсэн байх гэж таамаглаж байна. Таныг жүжигчин болоход чухам юу нөлөөлсөн бэ?

       -Намайг нэгдүгээр ангид орсон цагаас багш нар болон таних, танихгүй хүмүүс надтай жүжигчний хүү гэж ханддаг байлаа. Тийм болохоор өөрийн эрхгүй аав шигээ жүжигчин болох юм сан. Олны хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн ямар сайхан мэргэжил вэ гэх” гэх ойлголт, мэдрэмж төрдөг байсан. Тэгээд ямар нэгэн урлагийн дугуйлан, тусгай сургуульд сурч байгаа шууд СУИС-д элсэж орсон. Манай гэр бүлийнхэн миний жүжигчин болох мөрөөдлийг бүрэн дүүрэн хүлээн зөвшөөрч, дэмжсэн болохоор би мөрөөдөлдөө хүрч чадсан гэж боддог. Мөн аавынхаа “Говийн зэрэглээ” киноны ангийн байцаагчид тоглосныг нь үзээд бахархаж, аав шигээ хүн болно гэж шийдэж байсан санагддаг. Аав минь миний хажууд байхгүй ч гэлээ киног нь үзэхээр надтай яриад ч байгаа юм шиг сайхан байдаг. Мөн аавынхаа баримталдаг байсан үзэл бодлыг үргэлжлүүлэх юм сан гэж хичээдэг. Тийм болохоор заримдаа аавыгаа дуурайх гэж хичээгээд ч байгаа юм шиг санагддаг. “Говийн зэрэглээ” кинонд Монголын шилдэг жүжигчид тоглосон байдаг. Тэдний дунд аав минь багтана гэдэг аавыг минь ямар жүжигчин байсан бэ гэдгийг илтгэдэг. Аавын тоглосон ангийн байцаагчийн дүрд үзэгчид их хайртай. Уран бүтээлч ажилласан дүрээрээ тодорхойлогддог гэдэгтэй санал нийлдэг.

            НАЙЗУУД НЬ ААВЫГ “ЦЭВЭЭНИЙГ ОРООД ИРЭХЭЭР Л ӨРӨӨНИЙХӨН ИНЭЭД, ХӨӨРТЭЙ БОЛДОГ БАЙСАН” ГЭЖ ДУРСДАГ

-Та одоо аавынхаа тоглосон киног үзэхдээ мэргэжлийн түвшинд хүлээж авдаг уу, эсвэл аав минь ямар хүн байсан юм бол доо гэж мөн чанарыг нь мэдэрч, хайж үзэхийг хичээдэг үү?

        -Сүүлийн үед аливаа кино, жүжиг үзэхдээ мэргэжлийн хүний нүдээр хардаг болсон байна лээ. Аав минь яаж тоглосон байна вэ. Дүрээрээ ямар утга санаа илэрхийлэхийг хичээсэн байна вэ гэдэг талаас нь дүгнэдэг болсон. Харин хүүхэд байхдаа аавыгаа ямар хүн байсан бол яг ийм хүн байсан болов уу, үгүй болов уу гэж боддог байлаа.

Уран бүтээлчид, найзууд нь аавыг дурсахдаа “Цэвээнравдан харагддаг боловч дүр бүхэн нь дахин давтагдашгүй байсан. Мөн тоглосон дүрүүд шигээ сайхан хүн байсан. Хэлэх гэсэн үгээ хэлж чаддаг, бусдад гэрэл, гэгээ түгээдэг, Цэвээнийг ороод ирэхээр л бүх хүн инээдэг байсан” гэж ярьдаг. Тэгэхээр хамт олондоо инээд бэлэглэж чаддаг сайхан өгөгдөлтэй хүн байж дээ гэж боддог юм.

-Аавынх нь удамд урлагийн авьяастай хүн байсан уу. Та аавынхаа жүжигчин болсон түүхийг нь мэддэг үү?

      -Аав минь эцэг, эхээс олуулаа. Манай аавын дүү Өмнөговийн чуулгат хөгжимчин байсан. Мөн жүжигчин мэргэжлээр төгссөн Болдсүх ах бий. Даанч мэргэжлээрээ ажлаагүй юм.  Харин өвөө минь сайхан хоолойтой лам байсан гэдэг. Наргианч, нүдээрээ инээдэг хүн байсан гэх юм билээ. Эмээ минь бас их сайхан хүн байлаа. Би ахтайгаа долоо хоног бүр эмээ дээрээ очиж банштай цайг нь ууж, эмээтэйгээ хөзөр тоглодог, тэднийд очих дуртай байснаа тод санадаг.

-Та аавынхаа авьяас, мэргэжлийг өвлөсөн удам дамжсан жүжигчин. Харин та жүжигчин хүнийг ямар байх ёстой гэж боддог вэ?

     -Хүүхэд байхдаа дэврүүн хүсэл мөрөөдөлтэй байж дээ. Жүжигчин болно  гээд л болчих юм шиг санадаг байсан. Үнэндээ жүжигчний мэргэжил хэцүү. Хэн бүхний санаагаар хийчихдэг амар ажил биш гэдгийг урлагийн салбарт ажиллаж буй хүмүүс л мэднэ дээ.

-Таныг хүмүүс аавтайгаа адилхан гэж бичсэн байна лээ. Харин та юу гэж боддог вэ?

     -Хүмүүс миний гадаад төрх, дуу хоолойг аавтай минь адилхан гэдэг юм. Ээж минь ч гэсэн намайг “Чи аавтайгаа улам адилхан болоод байна” гэдэг.  Гэхдээ аав минь давхраатай алаг нүдтэй хүн байсан. Би ч бас өөрийгөө аавтайгаа адилхан гэж боддог. Харин дотоод сэтгэл мөн чанараараа адилхан эсэхийг мэдэхгүй байна. Аавыгаа төсөөлдөг шиг төсөөлөлдөө хүрэхийг хичээдэг.

-Аав нь ямар шалтгааны улмаас бурхан болсон юм бэ?

       -Аавын минь зүрх өвчилж бурхан болсон юм билээ. Аав минь амьдралынхаа сүүлийн жилүүдэд их таргалсан гэсэн. Тэгээд ажлын шаардлагаар нойртой, нойргүй орон нутгаар явж байгаад гэнэт зүрх нь хаагдсан гэж ярьдаг юм.

-Таны аав урлагийн олон авьяастай байжээ. Харин гэрийн ажилд хэр байсан бол?

      -Аав минь гэрийн ажилд оролцдоггүй байсан юм билээ. Ээж бүгдийг нь хийдэг байсан гэсэн. Би ямар ч хүнтэй уулзсан хүмүүс намайг “Чи жүжигчин Цэвээнравдангийн хүү юм уу” гэж инээмсэглэдэг. Тэр мэдрэмж надад үнэхээр сайхан байдаг. Тэгэхээр ааваараа бахархахгүй байхын аргагүй биз дээ. Хүн бүрд гэгээн дурсамж үлдээж чадна  гэдэг ховорхон хүний шинж шүү дээ.

-Таныг аавынхаа хүслийг гүйцээхээр ажиллаж байгаа болохоор өөртөө хааяа ч болов баярладаг болов уу гэж бодлоо?

      -Эзэмшсэн мэргэжилдээ үнэнчээр зүтгэж, хийсэн бүтээлтэй, нэр хүндтэй аавынхаа үйлсийг үргэлжлүүлнэ гэдэг амар биш. Аавынхаа хэмжээнд хүрч чадахгүй ч гэлээ нэр хүндийг нь сэвтээчихгүй юм сан гэж хичээхээс өөр арга надад байхгүй. Би аавынхаа хүслийг гүйцээх үүрэгтэй хүн гэж боддог.

Би мэргэжлийн хувьд ажилд дээрээ аавтайгаа зүйрлэгдэх үе зөндөө. “Аав чинь тэгдэг байсан. Чи тэгж чадах уу” гэж жишигддэг.

Тэгэхээр аавынхаа хэмжээнд хүрч чадахгүй ч гэлээ дөхүүлэх юм сан гэж байнга боддог юм. Нөгөө талаараа аавынхаа хүү болж төрсөндөө талархдаг. Аав минь надад маш их буян үлдээсэн гэж боддог юм. Хүнд ямар ч эд хөрөнгөөс илүү  хүн л чухал гэдгийг түүнээс ойлгосон. Намайг хаана ч очсон хүмүүс инээж, алгаа тосоод л хүлээж авдаг. Тэгэхээр хүнд хүн үлдээн гэдэг асар их буян юм. Сайхан газар сайхан хамт олонтой ажиллаж байгаа минь  аавын буян шүү дээ.

-Аавынхаа ажиллаж байсан УДЭТ-т ажиллана гэдэг ховорхон хувь тавилан байх шүү. УДЭТ-аас гармааргүй санагддаг байх даа?

      -Би аавынхаа суудаг байсан өрөөнд суудаг. Аавыгаа энэ өрөөнд сууж байсан гэж бодоохоор сэтгэл дүүрээд сайхан байдаг юм. Мөн аавтай хамт ажиллаж байсан Ж.Пүрэвдорж ахаасаа мэдэхгүй, чадахгүй зүйлээ асуугаад л сууж байна. Театр минь надад гэр шиг л санагддаг даа.

-Жүжигчин бүрд ямар нэгэн дүрийг өөрийнхөөрөө гаргаж, илэрхийлэхийг мөрөөддөг шүү дээ. Та ямар дүр мөрөөддөг вэ?

     -Би ганц сайхан дүр дээр ажиллах мөрөөдөлтэй. Кино, жүжигт тоглохынхоо хэрээр туршлагатай болдог. Ямар нэгэн уран бүтээл дээр ажиллана гэдэг нэг сургууль төгссөнтэй адил шүү дээ. Оюутан байхдаа Ж.Биндэр найруулагчийн “Худгийн мисс” киноны гол дүрийн Төрөөд тоглож байсан. Түүнээс хойш Хүүхэд, залуучуудын “Гацуурхан” театрт хоёр, гурван жил ажиллаж байгаад УДЭТ-т найм дахь  жилээ ажиллаж байна. 

-Таны ээжийг “Монгол кино үйлдвэр”-ийн монтажчин байсан гэж сонссон. Ээжийнхээ талаар ярьж өгөөч. Таныг аавынхаа мэргэжлийг өвлөхөд нь хамгийн их баярлаж, дэмждэг, үзэх дуртай хүний нэг нь байх?

    -Миний ээж “Монгол кино үйлдвэр”-ийн сайхан хүүхний нэг байсан гэдэг. Аав их сэргэлэн хүн байсан юм билээ. Ээжийг өхөөрдөж “Би чамайг тэнэг гэж боддог шүү дээ” гэж хэлж байсан гэдэг. Тэр нь ээжийг янз бүрийн муу санаагүй гэсэн утгатай юм билээ л дээ. Ээж минь их даруухан, ичимхий, ажилдаа чин үнэнчээр ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэртээ гарсан эмэгтэй бий.

-Таван хүү өсгөж, хүмүүжүүлнэ гэдэг амаргүй байсан биз. Та айлын бага болохоор эрх нь дэндсэн “амьтан” байв уу?

     -Ээж минь таван хүүгээ өсгөж, хүмүүжүүлэхдээ бидэнд гар хүрч байгаагүй. Загнаж, уурлах үе байлгүй яах вэ. Тэглээ гээд орилж, хашхираад, янз бүрийн муухай үг хэлдэггүй байсан. Биднийг ганцаараа их зөөлөн аргаар өсгөсөн болохоор гайхдаг юм. Эмэгтэй хүнээс гарч болох асар их ухаан, тэвчээр байсан байхдаа гэж боддог шүү. Би аравдугаар анги хүртлээ ээжтэйгээ унтдаг, хамгийн эрх нь байлаа шүү дээ. Ээж минь өөрийгөө өндөр настай болж байгааг ч мэдэхгүй миний хоёр хүүг, заримдаа өөрийнхөө аав, ээжийг хардаг. Би хоёр хүүгээ ээжээрээ харуулахгүй байхыг хичээдэг. Гэвч ялт ч үгүй харуулахаас өөр аргагүй болчихдог юм, заримдаа.

-Ээжийгээ баярлуулах гэж өөрийнхөө тоглосон бүх жүжгээ үзүүлдэг байх. Харин ээж нь сэтгэгдлээ хэрхэн хуваалцдаг вэ. Янз бүрийн шүүмж хэлдэг үү?

      -Ээж минь надаар бахархаж, баярладаг байх. Гэхдээ ээж миний жүжгүүдийг үзэх гэж яардаггүй юм. УДЭТ-т орохоороо аавыг санагалзаад байдаг шиг байна лээ. Энэ тухайгаа надад хэлж байсан болохоор би “Театрт очиж намайг үз” гэж хүчилдэггүй юм. Харин намайг ямар жүжигт тоглосныг сонсож, мэдэх нь л жаргал юм шиг байна лээ. Аав, ээжийнхээ тухай ярихад ийм байна даа. Аавыгаа дурсаж, түүндээ талархаж, ээжийгээ улам ихээр хайрламаар санагдаж байна шүү. 

    УДЭТ-ийн уран бүтээлчид жил бүр өвөл цагийн нээлтээ шинэ жүжгээр эхлүүлдэг аж. Тиймээс Ц.Төгсбилэгт “Сычуаны сайн хүн” гэх жүжгийн олны хэсэг болох ажилгүй эрийн дүрд тоглож байгаа аж. Тэрбээр УДЭТ-д найм дахь жилдээ ажиллаж байгаа. Ингэхдээ алдарт У.Шекспирийн “Ромео Жулльетта” жүжгийн Тебальтын дагуулын дүр,  “Үнсгэлжин” хүүхдийн жүжгийн салбадай болон “Кихот ноён” жүжиг болон Гамлет жүжгүүдэд дүр нөхөж ажиллаж байжээ.