Өөрийн чөлөөт сэтгэлгээ, өвөрмөц бичлэгийн төрлөө хязгаарлахыг хүсдэггүй, детектив, триллер чиглэлээр бүтээл туурвиж буй монголын анхны эмэгтэй зохиолч Д.Гансаруул үргэлжилсэн үгийн туужаас бүрдсэн “Хандолин”, “Мадриана, тэнүүлчин хоёр”  хос номын нээлтээ өчигдөр хийж уншигчдад хүлээлгэн өгсөн юм. Түүний хувьд “Зүрхний нандин эмзэг уяа чамдаа”, “Саранд гандсан хөшиг”, “ Сарны тосгон”, “Цоохор майлзын түүх” номуудаа хэвлүүлж байсан.  Хүнд дуралчихсан юм шиг зохиолдоо төвлөрч, зохиолынхоо дүрүүдтэй цуг амьдарч, уран бүтээлээ туурвиж буй Монголын Зохиолчдын эвлэлийн гишүүн, Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагналт яруу найрагч, сэтгүүлч Д.Гансаруултай шинэ уран бүтээлийнх нь талаар ярилцлаа.

-Уран бүтээлийн хос номын нээлтээ хийж, уншигчдадаа бэлэг барьж байгаад баяр хүргэе. “Хандолин”, “Мадриана, тэнүүлчин хоёр” номын талаар яриагаа дэлгэе. Энэ туужуудад юун тухай өгүүлдэг вэ?

-Хамгийн анх “Мадриана, тэнүүлчин хоёр” зохиолын хэсгээс 2019-2020 онд фейсбүүк пэйждээ оруулж байсан. Маргааш өглөө нь олон хүнд хүрч, хүмүүс надаас үргэлжлэлийг нэхэж эхэлсэн. Нээрээ л бичиж эхлүүлсэн юм чинь үргэлжлэх ёстой гээд бичсээр хоёр номын зохиол, хоёр жилийн турш цахим хуудсаар уншигчдад хүрсэн. Тухайн үед энэхүү зохиолыг идэвхтэй хүлээдэг 300-500 уншигч, 40 орчим топ фентэй болчихсон байсан. Сэтгүүлчийн ажлын хажуугаар ном бичих амаргүй. Оюуны маш том ажлуудыг зэрэг хийх нь хүндрэлтэй байсан учир зохиолуудаа пэйжээсээ буцааж татан, ном болгохоор хадгалчихсан. 2020-2024 он  хүртэл бүтэн дөрвөн жил дарсны эцэст өнөөдөр сошиалаар хүнд хүрчихсэн байсан зохиолоо, цаасан дээр буулгасан баярт үйл явдал тохиож байна.

-Эдгээр номон дээр гарсан бүтээлүүд таны сошиал хаяг дээр бүгд тавигдсан гэсэн үг үү. Эсвэл номд орсон цөөн тооны бүтээлээ фенүүддээ жишээ болгон хүргэсэн үү?

-Бүгдийг нь пэйжийнхээ уншигчдад хүргэсэн. Бичиж байх явцад уншигчид маань одоо Анжелика яах вэ, Тэдор цаашаа юу хийх вэ, Ёодор гэж ямар сонин хүн бэ гэх мэтээр санал бодлоо илэрхийлж, зүгээр суух боломжийг надад олгодоггүй байсан. Тухайн үед өөрийгөө ном бичиж байна гэж бодоогүй. Цувралаар сошиал хаягаараа уншигчдадаа сонирхолтой бичвэр хүргэж байна гэж боддог байлаа. Гэтэл тэр түүх минь тууж болоод, миний анхны үргэлжилсэн үгийн ном болон уншигчдын гарт хүрч байна.

-Номын нэр өвөрмөц байгаа талаар Д.Нямаа зохиолч нээлтэн дээр дурдсан. Яагаад “Хандолин”, “Мадриана, тэнүүлчин хоёр” гэж нэрлэсэн бэ?

-Зохиолчид ном бичих, сэдэл санаагаа янз бүрийн байдлаар олдог. Миний хувьд энэ зохиолынхоо үйл явдал, дүр, нэрийг МУБИС-ийн утга зохиолын ажилтан, сэтгүүлчийн ангид сурч байхдаа олж байсан. 2004 оноос хойш миний толгой дотор эргэлдэж байсан санаа, үйл явдлууд тархин дотор боловсруулагдаж гүйцсэний эцэст зохиол болон гарч байна. Мадрина, тэнүүлчин хоёрыг бичээд дуусахад дараагийн зохиолын дүр, үйл явдал нэр нь цаанаасаа ургаад гарч ирсэн. Тархинд маш олон жил дэс дараалалтай боловсруулсан учир бичих процессын хувьд хэцүү байгаагүй.

-Таны хувьд дөрвөн шүлгийн түүврээ уншигчдад хүргэсэн. Яруу найргаас үргэлжилсэн үгийн бүтээл рүү ороход бэрхшээлтэй зүйл тулгарсан уу?  

- Миний шүлгүүд өгүүлэг шиг байдаг. Монгол шүлгийн толгой, сүүл холбодог хэв маягийн эсрэг бичдэг гэж хэлж болно. Зарим их дээд сургуулийн утга зохиолын ангийн багш нар миний шүлгүүдээс жишээ авч оюутнууддаа хичээл ордог тухай сонсож байсан. Миний шүлгүүдийг яг өгүүллэг шиг хэв маягтай гэж утга зохиол судлаачид тодорхойлох нь ч бий. Дөрөв, таван мөрт шүлгүүд маань энэ номонд тууж болоод орчихсон байгаа. Яруу найргийн төрлөөс үргэлжилсэн үгийн зохиол руу хөрвөхөд миний шүлгүүд надад суурь болсон. Хоёрдугаарт би сонинд ажилладаг сэтгүүлч. Эргэн тойрныхон маань бичгийн хүмүүс . Өдөр тутамдаа юм бичиж суудаг ажил минь надад номоо гаргахад давуу тал болсон.

-Детектив, триллер чиглэлээр бичиж чөлөөтэй сэтгэх орон зайг аав, ээж хоёр маань олгосон гэж ярилцлагадаа дурдсан байдаг. Таны анхны шүлэг ямар шүлэг байсан бэ?

- Багадаа дууны аяыг нь мэддэг мөртлөө үгийг нь мэдэхгүй. Тэгээд аянд нь тохируулаад өөрөө шүлэг зохиогоод дуулдаг хүүхэд байсан. Хамгийн анх Тусгаар тогтнолын баярын өдөр сургууль дээр шүлгийн уралдаан зарлаж, би “Нутгийн минь чулуунд түүх бий” нэртэй шүлэг бичиж, оролцоод нэгдүгээр байр эзэлж байлаа.

Нутгийн чулууг бууринаас битгий хөдөлгө

Эх орны минь ширхэг чулуу бүрт түүх бий гэсэн утгатай. Энэ шүлэг маань  аймагт шалгараад, улсын уралдаанд хүртэл явж байсан. Тухайн үед 15 настай охин сургуулийнхаа урлагийн зааланд сууж байгаад анхны шүлгээ бичиж, хоёр ном, хорин мянган төгрөгөөр шагнуулж байсан. Энэ үеийн дурсамж санаанаас ер гардаггүй юм.   

-Та хэзээнээс детектив, триллер, акмейст чиглэлээр шүлэг бичиж, хөгжүүлж эхэлсэн бэ?

-Шүлэг сонирхож эхэлсэн цагаасаа л энэ төрлөөр бичиж эхэлсэн. Модернист чиглэлээр дагнан бичдэг яруу найрагч О.Элбэгтөгс миний шүлгийг уншаад “Саруул аа, Монголд ингэж шүлэг бичдэг яруу найрагч байхгүй, тэр тусмаа эмэгтэй зохиолч бүр ч байхгүй. Энэ бол сонин үзэгдэл. Чи бичээд бай” гэж  хэлж байсан. Багшийн дээдийн номын сан, дотуур байрны уншлагын танхимд би анхны триллер шүлгүүдээ бичиж эхэлсэн. Анх бичиж эхэлсэн триллер шүлгүүдийг минь редакторууд голж, номонд хэвлэдэггүй байсан. Ийм аймшгийн, сонин шүлгийг хэвлэхгүй гээд гурван ч номоос хасагдаж байлаа.

-Чамаар гоёно шүлгийг сошиалаас уншаагүй, сонсоогүй хүн ховор. АШУҮИС-ийн оюутнуудын пэйж хуудсан дээр хүртэл “анагаахын оюутнууд хайраа илчлэхдээ” гэх маягаар хөгжилтэй пост оруулчихсан байсан. Танд ямар мэдрэмж төрж байв?

-Номонд оруулж чадаагүй шүлгүүдээ түүвэрлээд 2017 онд “Цоохор майлзын түүх” номоо гаргасан. Тухайн үед хэвлэгдээд хүмүүст төдийлөн хүрээгүй. Цаг нь болоогүй байсан юм болов уу гэж үздэг. Гэтэл 2020 оны нэг сарын сүүлээр 

“Чамаар гоёно

Бүх ясаар чинь гоёно

Сүүжээр чинь ээмэг хийж зүүнэ

Сээр, нурууг чинь хэлхэж зүүлт хийнэ

Далавчаар чинь дэвүүр хийж барина

Чөмгийг чинь ташаад сүрчигний сав хийнэ

Үлдсэн ясаар чинь даашинзаа гоёно

Чамаараа гоёно”

шүлгийг сошиалд нэг хүн “ямар тэнэг шаар вэ” гээд пост оруулж, тэр нь давлагаалаад хүмүүст хүрсэн. Сүүлдээ лүүжингийн шүлэг, аймшгийн баярын шүлэг гэдэг нэртэй болчихсон. Энэ төрлөөр бичсэн шүлгүүд “Цоохор майлзын түүх” номонд олон бий. Миний чөлөөтэй сэтгэж, бичсэн шүлгийг хүмүүс өөр өөрсдийнхөөрөө хүлээн авч, ойлгох эрхтэй.  

- Таны уран бүтээл, зохиолууд ямар орчин, цаг үед бүтдэг вэ?

- Зохиол бүтэх агшинд би хоёр өөр, цаг үед амьдардаг. Өдөр нь ажлынхантайгаа хамт байгаа хэдий ч толгой дотор минь бичиж байсан зохиолын дүрүүд бодогдсоор л явдаг. Хүнд дурлачихсан юм шиг. Зохиол дотроо нэг охины дүр бүтээгээд түүнийгээ өвтгөчхөөд, нөгөө охины бие яаж байгаа бол, хүчирхийлэгч нөхөр нь дарамталсан болов уу, хор өгөхөөс нь өмнө дүрээ аварч үлдэнэ шүү гэж бичиж буй зохиолдоо ордог. Миний махан бие энэ цаг үед байгаа боловч оюун санаа минь зохиол бичиж буй тэр цаг үед оршин тогтнож байдаг. Өмнөх зохиолоо бага зэрэг гунигтай төгсгөчихсөн. Энэ удаагийн зохиолоо аз жаргалтай төгсгөчих юм сан гэж хичээдэг. Гол дүрдээ баяртай үйл явдал нэмчих юм сан гэж өдөржин бодсоны эцэст ажлаа тараад ихэвчлэн оройн цагаар зохиолоо үргэлжлүүлдэг. Хүмүүс унтсан хойгуур нам гүм, чимээгүй орчинд 00:00 цагаас хойш тогтмол сууж зохиолоо бичдэг. Зохиолдоо ороод бичиж эхэлснээс хойш хэчнээн цаг өнгөрснийг ч мэддэггүй. Нэг мэдэхэд шөнө дунд болчихсон байдаг. Маргааш нь ажилтай болохоор зохиолоо түр зогсоогоод амрахаас өөр аргагүй. Энэ хэв маягаар хоёр жилийн хугацаанд идэвхтэй зохиол бичсэний дараагаар миний нүдний хараа эрс муудчихсан байсан. Зохиол бичих тухайн агшинд нүдний хараагаа муудаж байгааг ч мэдэх чөлөөгүй зохиолынхоо баатруудтай хоёр жил амьдарсан байна.

-Триллер, гэмт хэрэг, детектив төрлийн бүтээлүүдийнхээ санааг хаанаас олдог вэ?

- Чөлөөт сэтгэлгээнээс миний бүтээлүүд төрөн гардаг. Гэр бүлийнхэн маань хэзээ ч намайг “тэнэг шүлэг бичлээ” гэж шүүмжилж, хорьж байгаагүй. Зураг зураад дээврийн өрөөндөө өдөржин суухад ажил хий, гэр орноо цэвэрлэ гэж шаарддаггүй байсан. Сонирхлоо хөгжүүлэх, чөлөөтэй сэтгэх орон зайг бага насанд минь бүрдүүлж өгсөн. Гаран дээрээ өөрийнхөө зурсан сэлмийг хэнээс ч асуулгүй, дур мэдэн шивүүлээд, гэртээ ирэхэд аав маань зэмлэж байгаагүй. “Миний охин энэ шивээсээ гарынхаа гадна талд шивүүлчихгүй, машин барихад гоё харагдах биш үү” гэж байсан. Энэ мэтээр миний сэтгэлгээ, шийдвэрийг буруутгаж, зэмлэдэггүй орчинд өссөн. Тиймээс миний сэтгэлгээ чөлөөтэй хөгжиж, уран бүтээлээ өөрийнхөөрөө туурвих үндэс тавигдсан.

-Нийгэмд шүлэг, зохиолыг төрөл бүрийн өнцгөөс харж, сонсож, мэдэрдэг. Уран бүтээлч, зохиолч хүнийхээ хувьд шүлэг бүтээлүүд дээрээ маш олон магтаал, шүүмжийг сонсдог байх. Хамгийн их сэтгэлд үлдсэн магтаал бөгөөд үнэн шүүмжийг хэнээс авч байв?

-МУБИС-ийн утга зохиолын тэнхимийн багш, утга зохиол шүүмжлэгч С.Энхбаяр гэж алдартай хүн бий. Тэр хүн миний туурвил зүйн анхны ном “Зүрхний нандин эмзэг уяа чамдаа” хар зургийн номыг редакторлаж, өмнөтгөлийг  бичиж өгч байсан. “Цаашдаа хол явах хүнд магтаал хэрэггүй. Ялангуяа оюутан хүнд бүр ч хэрэггүй. Бичээд бай, бичээд бай” гэж бичсэн байсан.  Т.Галсан, Г.Аюурзана нарыг шүүмжилдэг, тийм мундаг хүн өөрийнхөө оюутныг тоож, номыг минь редакторлож өгсөн явдал. Тухайн үед багш минь өөрөө “Чамайг тоолоо шүү, нөхөр минь битгий онгироод байгаараа” гэж байсан. Тэр бол надад ирсэн хамгийн том магтаал бас бодит шүүмж байлаа.

-Таны уран бүтээл шүлгийг уншаад хэзээ ч энгийн мэдрэмж авч байгаагүй. Энэ үгний цаана ямар санаа агууламж байгаа бол гэж үргэлж ухаж боддог. Та өөрийн уран бүтээлүүдийнхээ онцлогийн талаар хүмүүст хүргэх гол санаагаа бидэнд хуваалцаж болох уу?

-Болор цом болно эх орны, Чингисийн сэдэвтэй шүлгээр оролцоно гэхэд би оролцдоггүй. Чөлөөтэй сэтгэх ёстой. Би ихэвчлэн гоё дуу, ая сонсож, уран зураг үзэж төвлөрч, тухайн агшинд төрсөн мэдрэмжээ шүлэг болгон буулгадаг. Бусдаар бол аав, ээж, нутагтаа зориулж, толгой сүүлийг нь холбоно гэж төлөвлөдөггүй. Хэвшмэл биш, тухайн агшиндаа дүгнэлт хийж, саран дээр амьдарна гээд байгаа тэнд амьдрал ямар байдаг бол, Ангараг гараг руу хэр удаан явах бол, Марианы хонхор руу яаж доошоо буудаг юм бол гэх мэтчилэн сонирхсон зүйлээ сөргүүлэн боддог. Яагаад гэдэг асуултын сөргүүлэн тавьж, тодорхой хариултуудыг эрдэг болохоор задгай сэтгэдэг байх. Тиймээс л би анх оюутан байхдаа бичиж эхлүүлсэн шугамаа бариад явж байна. Гэхдээ би чөлөөтэй сэтгэдэг. Триллер бичнэ гэдэгт баригдахгүй. Миний дотор байгаа хүн, дотоод ухамсар, магадгүй урьдын төрлүүдээр мэдээлэл дамжигдаж, түүнтэйгээ холбоотойгоор шүлэг бичдэг гэж боддог.

-Монголын Зохиолчдын эвлэлийн гишүүн, Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагналт яруу найрагч, сэтгүүлч Д.Гансаруулын дараагийн уран бүтээлийн өртөө юу вэ.Уншигчдыг ямар шинэ содон зүйл рүү хөтлөх гэж байна?

-Зохиолын санаанууд орж ирсээр л байна. Гэхдээ номоо гаргахгүй болохоор оочир дараалал үүсдэг юм байна. Эхний ээлжинд номоо гаргаад, уншигчдадаа хүлээлгээд өгчихлөө. Одоо дараагийнхаа зохиол, уран бүтээл рүү ханцуй шамлан орох гэж байна. Зарим зохиолоо бичээд эхлүүлчихсэн явна. Үргэлжлүүлэн туужаа бичээд явах төлөвлөгөөтэй байгаа. Мэдээж шүлгээ ч бас бичнэ.