ЭЭЖ МИНЬ ХҮҮХЭД БАЙХДАА ТОЛИНЫХОО ӨМНӨ ӨӨРИЙГӨӨ ЗАРЛАЖ БАЙГААД ДУУЛДАГ БАЙСАН ГЭДЭГ

-Таны ээж Дорнод аймгийн театрт 18 жил ажиллаж, ардын богино дуунуудаараа олын танил болж байжээ. Та ээжийнхээ Дорнод аймагт амьдрах болсон түүхээс нь ярьж өгөөч?

      -Ээж минь Улаанбаатар хотод төрсөн. Зүүнхараад бага насаа өнгөрүүлж, Багшийн сургуулийн шанзны ангийг төгсөж, Дорнод аймагт хувиарлагдсан байдаг. Тэгээд 1973-1991 онд Дорнодын театрт ажиллаж байхдаа уран бүтээлийн бүх хөтөлбөрт хамрагдаж оролцож байсан. Тэр үедээ ардын дуунуудаараа олонд танигдаж байсан юм билээ. Дорнодын театрт орохдоо шанз хөгжимөөр орж байсан. Гэхдээ зөвхөн хөгжим тоглохоос гадна дуулдаг, бүжиглэдэг байсан гэж ярьдаг. Тэгээд  1991 онд Соёлын яамны урилгаар Үндэсний их театрт урилгаар ажиллаж эхэлсэн. Харин аав минь Дорнод аймгийн Цагаан-Овоо сумын харьяат. Аав бага ангийн багш мэргэжилтэй, мужаан байсан.

-Ээж нь багаасаа дуулах авьяастай хүүхэд байсан уу. Урлагтай хэрхэн холбогдсон тухайгаа хэрхэн ярьдаг байсан бэ?

      -Ээж хүүхэд байхдаа ээжийнхээ хувцсыг өмсөөд толины өмнө өөрийгөө зарлаж байгаад дуулдаг байсан гэдэг. Тэгэхээр багаасаа дуулах авьяастай байсан юм билээ. Өөрийгөө ч их сайн бэлддэг байсан гэх юм уу. Ээжийн ээж нь буюу эмээ минь их сайхан дуулдаг хүн байсан гэдэг. Ээжийгээ их дуурайсан юм шиг байна лээ. А.Бүтэд багшаар шанз хөгжим заалгаж,  Дорждэрэм гуайтай адилхан дуулдаг байсан. Дорждэрэм гуайгаас ганц, хоёрхон удаа зөвлөгөө авч байсан мөртлөө түүнийг багш хэмээн хүндэлж, боддог байсан гэж ярьдаг. Тэгээр ээж минь багийнхаа сонирхлоор л дуучин, хөгжимчин болсон юм билээ.  

-Та ээжийнхээ тоглолтыг хэдэн настайдаа анх үзэж байв. Ямар сэтгэгдэл төрж байснаа санадаг уу?

      -Ээж намайг ухаан орохоос л шанз тоглож, дуулдаг байсан. Дуу, хөгжмөө зөвхөн театрт гэлтгүй гэртээ бэлдэж, тоглодог байсан нь биднийг урлагт дуртай болгосон. Шанз хөгжмийн бүтээлүүдээ тоглохоос гадна хоол хийх, гэрээ цэвэрлэж байхдаа байнга дуулдаг байсан. Бид ч дуулахыг нь сонсох дуртай байжээ. Бодвол “Ээж ээ, та дуул” гэдэг байсан байх. Ээжийнхээ дуулахыг сонсож өссөн, бид. Миний насны хүүхдүүд гадаа ихэвчлэн тоглодог байсан бол би ээжийгээ их дагаж явдаг, ээжээсээ салдаггүй хүүхэд байсан. Тийм болохоор дуу, хууранд дуртай болж хүмүүжсэн болов уу гэж боддог.

-Ээжийнхээ дуулж, хөгжимдөхийг сонсож өссөн та багаасаа урлагийн хүн болно гэж мөрөөддөг байв уу?

       -Миний хоёр өвөө мужаан байсан. Би багаасаа мужаан болно гэж мөрөөддөг байсан. Тэгээд Барилгын коллежийг мужаанаар төгссөн. Сургуулиа төгсөөд Драмын театрт нэг жил тайзны мужаанаар ажиллаж, “Тамгагүй төр” жүжгийн анхны тайзыг хийж байлаа. Тэндээсээ цэрэгт явсан. Цэргээс халагдаж ирэхдээ уран бүтээлч болохоор шийдэж байсан. Яагаад гэвээл, цэргийн тангаргын баяраар ээж минь чуулгын дуучид, хөгжимчидтэй урилгаар ирж, тоглолт хийсэн. Тэр үед би ээжээрээ дахин бахархаж байсан. Манай цэргийн ангийнхан ээжийг минь дуучин гэдгийг мэддэг болохоор намайг жагсаалын дуу гарга гэдэг байлаа. Цэрэгт байхдаа ээжийгээ телевизээр хааяа үздэг, сонсдог байсан. Тэр үедээ ээж шигээ урлагийн хүн болно доо гэж боддог болсон. Цэргээс халагдаж ирэхэд ээж “Улсын ардын дуу бүжгийн чуулгат хөөмийчин цөөн байна. Дагалдан хөгжимчнөөр орох уу” гэсэн цагаас нь л миний уран бүтээлийн гараа эхэлсэн. Тэр үедээ би хөгжмийн талаар юу ч мэдэхгүй чуулгат орж байлаа. Тэгээд Баасанжав ахаар, Хөсөгтөн хамтлагийн лимбэчин Адьяа, хөөмийч Батзориг найзаасаа ихийг сурч, мэдэж авсан. 2006 он хүртэл чуулгат ажиллаж байгаад Японы аялал жуулчлалын компанийн урилгаар Япон руу  тоглолтоор явсан цагаас өнөөдрийг хүртэл тэндээ ажиллаж, амьдарч байна.

-Та урлагийн сургуульд суралцаагүй хөгжимчин болсон гэсэн үг үү?     

      -Тухайн үед СУИС-д хөөмийчнөөр сурах гэтэл заах багш байхгүй байсан. Тэгээд хоёр жилийн дараа МУИС-д урлаг судлаачийн ангид сурч, хөгжмийн тодорхой хэмжээний боловсролтой болсон. Би 10 настайгаасаа Одсүрэн багшаар хөөмий заалгаж байсан юм. Тэр үед багш минь Буриад явж, би ч хөөмийгөө бэлдэхээ болиод холдсон.

-Та эцэг, эхээс хэдүүлээ вэ?

     -Би эцэг, эхээс дөрвүүлээ. Би ээжийнхээ “Санхьюу гөлөм, Цэвэр охин, Ендөн гөөгөө” гээд дуунд нь дуртай. Ялангуяа Санхьюу гөлөмийг их сонсдог, дагаж дуулах дуртай байсан. Ээжтэйгээ чуулгат хамт байхдаа үзэгчдийн суудлаас дуулахыг нь сонсох дуртай байлаа. Тэр үе л миний амдралын хамгийн жаргалтай үе байжээ.

-Ээж нь урлагийн хүн учраас өөртөө, хоолойндоо их анхаардаг байсан байх. Тоглолтын аль хэсэгт дуулдаг байсан бэ?

     -Ээж хоолойгоо жаахан сааралтаад эхэлбэл содатай бүлээн усаар утдаг, 9-ын  тос хамар руугаа хийдэг, балгадаг байсан. Гэхдээ “Хоолойгоо хэтэрхий их арчилаад, бөөцийлөөд байх юм бол муу. Муу зан сурчихдаг, дураар нь байлгах хэрэгтэй” гэдэг байсан. Ээж минь ихэвчлэн тоглолтын төгсгөлд гарч дуулаад үзэгчдийг огшоож өгөөд гаргадаг байсан. Тэгэхэд миний сэтгэл хүртэл их сэргэдэг, би өөрөө тоглолт хийчихсэн юм шиг санагддаг байж билээ.

-Урлагийн хүмүүс гэр бүлийнхэндээ цаг зав гаргаж чаддагүй гэж ярьдаг шүү дээ. Харин таны ээж гэрийнхэндээ хэрхэн анхаардаг байсан бэ?

     -Ээж минь гэр бүлсэг, хүүхдэд их хайртай хүн байсан. Гавьяат цолтой олны танил мөртлөө ач, зээ нарыгаа гурав, дөрвөөр нь дагуулаад тоглолтоор явдаг, хүүхдээс төвөгшөөдөггүй байсан. Гэртээ байхдаа хүүхдүүдээ байнга эрхлүүлнэ.  Тэднээс хамгийн эрх нь би байсан. Амралт чөлөөт цагаараа нэхэх, оёх дуртай хүн байсан. Тоглолтынхоо дээлийг хүртэл өөрөө оёж өмсдөг байсан. Тоглолтынхоо урд өдөр дээлээ оёж дуусаад маргааш нь шинэ дээлтэй дуулдаг хөдөлмөрч эмэгтэй байсан. Ээж минь байхдаа миний тоглолтын дээлийн 80-90 хувийг оёж өгсөн байдаг. Ээжийнхээ оёж өгсөн дээлийг өмсөх, хадгалах дуртай. Түүнээс гадна ээж минь сарлагын савагаар дуучдын гэзэг, шанх, ээмгийг хийж өгч, зардаг байсан.

-Таны ээжийг 1999 онд гавьяат жүжигчин цолоор шагнасан байдаг. Тухайн үед ээж нь хэрхэн баярлаж, яаж тэмдэглэж байсан бэ?

     -Ээжийг Ардын дуу бүжгийн чуулгынхантайгаа Франц Улсад  аялан тоглолтоор явж байхад Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди гуай зарлиг гаргаж, ээжийг МУГЖ цолоор шагнаж байсан. Тэр үед би цэрэгт байсан болохоор ээждээ баяр хүргэхээр ганц, хоёр хоногийн чөлөө авчих гээд чадаагүй. Гэхдээ ээж минь тухайн үедээ гавьяатынхаа найрыг хийж чадаагүй. Би ээжийгээ Ардын жүжигчин болчих байх гэж 10-аад жил хүлээсэн, ээж ч мөн их хүлээсэн дээ. Хэрвээ Ардын жүжигчин болчих юм бол ээжийнхээ найрыг сайхан тэмдэглэнэ гэж боддог байлаа. Харамсалтай нь, таван жилийн өмнө ээж минь 65 настайдаа бурхан болсон.

-Та энэ жил ээжийнхээ 70 насных нь ойг нэр төртэй сайхан зохион байгуулж, ээжийгээ дурсаж чадлаа. Танд ээжээрээ бахархах сэтгэл дахин төрсөн байх?

    -Чуулгын дуучид, уран бүтээлчидтэй уулзаж, ээжийнхээ 70 насны ойд дөрвөн том арга хэмжээг амжилттай зохион байгууллаа. Энэ хугацаанд хүмүүстэй уулзахад ээжийгээ ард түмэндээ их үгүйлэгддэг, ард түмнийхээ дунд нэр хүндтэй дуучин байжээ гэдгийг өдөр бүр, уулзсан хүн бүхнээс мэдэрч, сонсож байна. Тэгээд ээжийнхээ нэр, сүрийг дахин сэргээж, олон түмэнд таниулж байгаадаа баяртай байна. Ээжийнхээ 1008 дууны номыг хоёр боть болгон хэвлүүлсэн.