Монголын урлагт үл мэдэг инээмсэглээд, харцаараа өгүүлдэг сонин бөгөөд нууцлаг нэгэн залуу уран бүтээлч бий. Түүнийг уншигч та “Долоон бурхан од харвадаггүй”, “Найз”, “Босуул”, “Дурлалын гэмт хэрэг” зэрэг киногоор нь таних болов уу. Өмнөх өгүүлбэрт дурдсан дөрвөн кинонд тэр өөр өнгө аяс, онцлог, үүрэг рольтой дүрийг бүтээсэн байгааг ч анзаарч байгаа байх. Гэхдээ түүнийг нэгтгэж тодотгох, тодруулах нэг зүйл бол уран бүтээл бүрт чимэг болж, амт нэмж орж ирдэг чанар нь. Ихэвчлэн сайн ах, хүү, найзын дүрд тоглож байгаад гэнэт эсрэг, зэвүүн, галзуу гэмээр гашуун дүрүүдээр ч давхиад ороод ирдэг гэнэтийн нэгэн. Энэ ч утгаар түүнийг гэнэт хувирагч гэж тодорхойлсон юм. Дулаахан инээмсэглэсээр Монголын кино ертөнцийн хаалгыг цэлийтэл нээгээд ороод ирсэн тэр бол жүжигчин, найруулагч А.Баттүшиг. Сэтгэл дулаацуулж, үнэн зөвийг эрсэн, эх орон, ээж, аавын үнэ цэнийг мэдрүүлсэн түүний дүр, найруулсан бүтээлүүд одоо уншигч танд төсөөлөгдөж байгаа болов уу.

     Тэр “No Rules” киноны зохиолч, “37-р точка” зохиолч, найруулагчаар ажилласан. Харин “Солонго Үүл”, “Сүүн замын сахиул” уран бүтээлийн туслах дүрд тоглосон. Харин гол дүр гэвэл, “Насан туршдаа”  болон “Сэтгэлийн анир”, “Бумеранг”, “Улаан дөрвөлжин”, “Найз”, “Секс ба эрх чөлөө”, “Ми-15” зэрэг кинонуудыг нэрлэнэ. Жүжигчнийхээ хувьд тэр одоогоор ийм олз омогтой байгаа. Харин оюун санаанаасаа үйлдвэрлэж, сэтгэл зүрхнээсээ найруулсан киноны хувьд илүү тод, чамбайхан урагшилж байгаа нэгэн. Ерөөс дүр гэхээс илүү найруулсан кинонууд нь Монголын кино урлагт өөрийн гэсэн өнгө аяс, тэмдэг мөртэй. Наад захын жишээ дурдахад, “Амьдрал буюу Ларьдма”, “Үүр цайгаасай” гэх хоёр уран бүтээлийг хэлж болох юм. Тэгээд болоогүй кино зохиолд ч хөрвөөд ажиллачихдаг тал, талын авьяастай идэр насны уран бүтээлч. Дөнгөж шинэ залуу сэтгэлийн хөөрлөөр уран бүтээл гаргагч биш, бүр архаг, олон жил болоод туршлагажсан нэгэн ч биш. Зүгээр л кино урлагийн замд өөрөө, өөрийгөө хөтлөөд явж байгаа дунд насны сэтгэлгээ өндөр, хийц нарийн уран бүтээлч. Алтан дунджыг бариад чангахан гишгэж яваа нэгэн.

-ХҮДЭР БА БУСАД ДҮР-

                    А.Баттүшиг гэх хүнтэй зан чанарын хувьд ч төстэй, хамгийн ойр дүр бол “Босуул” киноны Хүдэр. Монгол залуугийн ноён нуруу, зан чанар уужуу ухааныг тэр энэ дүрээр гаргасан. Ингэхдээ өөрийгөө тодорхой өгүүлсэн. Хүдэрийн дүр хэдийгээр эсрэг гэмээр дүр боловч харин ч хамгийн чанга хатуу, эр зоригтой, хатуужилтай Монгол эр хүний дүрийг ягштал харуулсан. Дүрээрээ киногоо амилуулж, зангидаж, боож чадсан. Харин түүний бусад дүрийн хувьд өөрчлөгдөж, гэнэт дулаан инээмсэглэж байснаа хүйтэн болж хөрч, муухай аашилж байснаа сайхан загнаж өөрчлөгдөж, дүр дотроо түүний дүр нь өөрчлөгддөг уран бүтээлч болов уу гэмээр. Харин тэр  Хүдэрийн дүрээр тун тайвнаар хувь А.Баттүшиг гэх хүнээ үзүүлж, уран бүтээлчийн хувьд ямархан зан чанартай нэгэн болохоо батлан харуулсан юм. Харин “Найз” киногоор бол нөхөрлөлдөө бат үнэнч, найзууд дундаа чамгүй зовлон үзэж, амьдралыг таньсан нэгэн болж тоглосон түүний дүрийг уншигч та мэдэх болов уу. Тэр хэдийгээр олон кинонд гол дүрд тоглож, мандаагүй ч өөрт оногдсон хэсэг, дүрээ тултал гаргаж, тухайн уран бүтээлээ амилуулж, часхийсэн туслах дүрийг бүтээчихдэг нь ясны уран бүтээлч, урлагийн хүн байгааг илтгэнэ. Часхийсэн, тэгсэн мөртөө үнэнхүү этгээд дүр бол 37-р точка киноны Хавчигийн дүр.

Хачин зэвүүн, хүйтэн дүрийг ерөөс дулаахан төрх бүтээдэг тал ч байх шиг. Түүнийг баталдаг уран бүтээлчдийн нэг бол тэр.

Түүний дүр хэзээ ч бүдэг, эсвэл огт хэрэггүй, хэн ч анзаархааргүй өнгөрдөггүй. Харин ч уншигчид үлдэж, санагдаж, эргэн дурсагддаг. 

    Үг хэлэхгүйгээр дан инээмсэглэдэг дүр байсан ч мартагдахгүй. Тэр уран бүтээлд ингэж л үгүйлэгдэж, сананаасаа гарахгүй дүр төрхийг үлдээж, үзэгчдийнхээ зүрх сэтгэлд байр эзэлдэг жүжигчин. Уран бүтээлч хүн бүр хүний зүрх сэтгэлд хүрэх нь ховор. Үүнийг бат батлах нэгэн уран бүтээл бол “Дурлалын гэмт хэрэг” киноны дүр. Найздаа хууртаж ой санамжаа алдсан, өрөвдмөөр, ямар ч гэмгүй нэгэн байж байгаад өөрөө найзыгаа хууран мэхлэгч болон хувирдаг тэр дүр мөн л хүмүүсийн сэтгэлд үлдсэн. Тэр л энэ дүрд илүү зохицож, үзэгчдэд итгүүлж чадах мэт. Ерөөс киноныхоо турш муу зан чанар, муухай гэх зүйлээ нуун далдалж, сайхан инээмсэглэл, үнэнч зөөлөн чанарыг үзүүлж, хүмүүст эерэг сайхан сэтгэгдлийг төрүүлж байсан бол эцэст нь үзэгчдийг ч найзыгаа хуурч, хуурамчд дүрээ харуулдаг. Энэ л түүний дүрийн гол амт. Гэнэт амт оруулж, сэргээж, киног цааш хөтөлдөг. Бүр сонирхолтой нь, тэр амтаа хаана нь тааруулах вэ гэдгээ мэддэг учраас кино бүрт чансаатай, часхийтэл тоглочихдог болов уу. Товчхондоо тэр кинонд ингэж л тоглодог. Одоохондоо тэсэрч, дэлбэлж, цойлж, цолгорч гарч ирсэн дүр түүнд байхгүй ч удахгүй үзэгчдийг алмайруулах бэлтгэлээ бол тэр туслах дүрүүддээ хэдийн хийж байгаа. Тун удахгүй удаан дарсан дарс шиг амттай, цангаа тайлам бүтээлээр бидэнд бэлэг барина гэдэгт итгэлтэй байна. Ямар уран бүтээлийн тэсрэх бөмбөг тэсрэхийг хүлээх л үлдлээ.

-ДОТОГШОО ӨМӨРЧ, НУРДАГ НАЙРУУЛАГЧ  А.БАТТҮШИГ-

                 Дээр өгүүлсэнчлэн, “Ларьдма”, “Үүр цайгаасай” зэрэг кинонд тэр найруулагчаар ажилласан нь авьяас, дэвшүүлэх санааны хувьд өөр сэтгэгч, бодогч гэдэг нь харагдаж байгаа болов уу. Эдгээр уран бүтээлээс гадна олон киноны туслах болон хоёрдугаар найруулагчаар ажилласан тэрбээр дүрээсээ илүү найруулагчаараа илүү авьяастай байна уу гэлтэй харагддаг. Сайн бүтээл дэлгэцнээ гарч байгаа бол тэр сайн найруулагчийн гавьяа. Найруулагч хэр бодол, оюунаа нэрж, санаагаа тултал гаргана тэр бүтээл сайн байдаг нь илэрхий зүйл. Тэгвэл Монголын урлаг гэх уралдааны талбайд өөр өөрсдийн өнгө аяс, донж хэв маягтай найруулагч уралдаж яваагийн нэг нь тэр. Айргийн тавд маргаангүй ордог түүний найруулсан кино энэ жил харин яадаг бол. Угтаа бол чимээгүй мөртлөө цаанаа нэг чимхсэн, дотор урам, шатаж дүрэлзэм уран бүтээл түүнээс төрдөг. Гэхдээ олон биш. Мэдээж цаашид илүү олон болж нэмэгдэх байх.

      Үүний нэгт “Ларьдма” кино зүй ёсоор багтана. Нийгмийн аль ч цаг үед байсаар ирсэн, одоо ч өрнөж байгаа гэр бүлийн хүчирхийллийг хурцаар, жинхэнэ тодоор, бодитоор үзүүлсэн кино бол энэ. Хаалганы цаана, дотор чухам юу болдгийг зоригтойгоор дэлгэж, элдэв хачирхалгүйгээр үзүүлсэн уран бүтээл бол түүний найруулгаар бүтсэн эл кино. “Ларьдма” кино үзэгчдэд цочирдолт, айдас, эмзэглэл, дурсамжын аль нэгийг заавал өгч, шархалсан, шаналсан газарт нь чангаар хатгаж, харин огт мэдэхгүй нэгэнд сануулсан, анхааруулж сэрэмжлүүлсэн уран бүтээл болсон гэдэгт маргахгүй болов уу. Энэ бол зохиолч, найруулагчийн чадвар бүрнээ хамаарна.

Найруулагчийн дотор үймж байдаг түм буман зүйлс л гадагшилж, уран бүтээл болдог. Тэр ч утгаар боддог, дотогшоогоо өмөрдөг, нурдаг найруулагчийн нэг бол А.Баттүшиг яах аргагүй мөн. Цаашид ч илүү чансаатай, өрсөлдөгчгүй, өөрчлөлтгүй тэргүүн найруулагчийн эгнээнд жагсана гэдэгт эргэлзэхгүй байна.

     Түүний дараагийн нэгэн том шийдэл, бас л сэтгэх гэж оролдож, магад давуулан сэтгэсэн ч байж болох уран бүтээл бол “Үүр цайгаасай”. Амьдрал бол хүлээлт. Гэхдээ алсын замаас хүн хүлээх хүлээлт биш. Хүн ямар нэгэн горидлого, найдварынхаа хүчинд амьдардаг гэмээр. Түүнийг үүр цайх хүртэлх хугацаанд тодорхой үзүүлж, оновчтой илтгэсэн. Үүр л цайчихвал бүх зүйл болно гэсэн итгэл найдвар  тэднийг зогооно. Итгэл найдвар, ирж яваа зүйл гэдэг хүнд асар их хүчийг өгдөг гэдгийг “Үүр цайгаасай” кино илэрхийлжээ. Үүгээрээ тэр найруулагчийнхаа чансааг нэгээр баталсан. А.Баттүшиг гэж уран бүтээлчийн тухай ярихад, цөөн хэдэн бүтээлээс нь дурдахад л ийм байна. Хийсэн, тоглосон уран бүтээл бүрийг нь нэг нэгээр нь яривал хэлэх санаа, илэрхийлэх утга маань давхцах байх.

     Дээр дурдсан уран бүтээлүүдээс  "Насан туршдаа" киноны дүр бол түүний хамгийн нэгэн хэмээр, нэг өнгөөр тоглосон кино. Уг кинонд тэр ямар ч хувиралтгүй, өөрчлөлтгүйгээр хайр сэтгэлийнхээ төлөө тууштай явж, эцэст нь зорилгодоо хүрч чадсан дүр. Чин үнэн хайр сэтгэл ховордож байгаа орчин цагт хүнийг хүлээх, жинхэнэ хайр сэтгэл ор мөргүй арилаагүйг илэрхийлсэн эл киноны гол дүрийн залууд А.Баттүшиг тун зохицсон. Түүний уг уран бүтээл орчин цагийн уран бүтээлийн дунд нэлээд тулхтай, суурьтай чамбай бүтээл болсон гэдгийг кино шүүмжлэгчид өгүүлж байхаас гадна дүрээ оноож өгсөн нь киног амилуулж байгаа юм. Дүрдээ хувирахгүйгээр өөрөө дүр байх чадвар түүнд байдаг. Байж байгаа төрх байдал нь өөрөө шууд дүр болох л түүний гол онцлог гэмээр. Түүнийг энэ "Насан туршдаа" кинонд илүүтэй гаргасан.

Товчхондоо тэр гэнэт хувирагч, илэрхийлэгч, өөрчлөгч, этгээдээр сэтгэгч. Монголын урлагт өөр найруулагч байна гэдэг шийдэмгий, сэтгэлгээ өндөр, өөрөөр хардаг, өөр нэгэн байх шаардлагатай. Тэр энэ шаардлагуудад яг таг нийцэж, зарим шаардлагыг давуулан биелүүлж, найруулагчдын айргийн тавд хачин этгээдээр эгнэж яваа. Харин цаашид илүү цойлж тасрах уу, ухрах уу, байрандаа байх уу гэдэг нь зөвхөн түүнээс л хамаарна